De Bolabuurt Tiel

Door Cor Gradisen

Het wordt bezongen in het lied “Vergit Tiel niet” van Willem Gradisen en beschreven op de site stratenintiel.nl: De Bolabuurt. Op de site staat als inleiding: Bijnaam in de volksmond voor de Hofstraat (en omgeving), afkomstig van de bijnaam van Thomas Gennissen die er van 1925-1929 woonde. Hoe ontstond de Bolabuurt en wie was Thomas Gennissen.

In april 1925 besloot de gemeente Tiel voor het bouwen van arbeiderswoningen van gemeentewege. Natuurlijk waren er al arbeiderswoningen gebouwd door de Nutsstichting en de Josefstichting, maar die waren vaak te duur voor de mensen die in krotten woonden. Door de provincie werd aangegeven dat Rijkssteun mogelijk was als er vervangende nieuwbouw kwam voor krotopruiming. Er werd gekozen om elf zeer eenvoudige arbeiderswoningen bij de Nieuweweg te bouwen. Alleen mensen met lage lonen die in onbewoonbaar verklaarde woningen zaten zouden hiervoor in aanmerking komen. Drie woningen kwamen aan de Nieuweweg te staan en acht dwars op de Nieuweweg. Daar tegenover stonden al zeven bestaande krotten. Er ontstond een smal steegje tussen de krotwoningen en deze acht nieuwe woningen. (zie afbeelding). De elf nieuwe woningen werden opgeleverd in september 1925. De eerste bewoner helemaal achterin werd het gezin van Thomas Gennissen. Hij had toen klaarblijkelijk al de bijnaam De Bola. Volgens mondelinge bronnen zou dat komen doordat Tom met een tombola kermissen zou aflopen.

Tom Gennissen is geboren op 3 september 1876 op het Bleekveld in Tiel. Zijn vader was Martinus Gerritsen en zijn moeder Theodora Daamen. In 1898 vertrok hij naar Arnhem. In februari 1902 keerde hij voor even terug naar Tiel waarbij is vermeld dat Tom Gennissen is verwijderd uit militaire dienst. Datzelfde jaar werd hij ingeschreven in Den Bosch, waarna hij in Breda voor landloperij veroordeeld werd tot plaatsing in een Rijksinrichting in Veenhuizen voor bijna 1½ jaar. Pas in 1906 ging hij vanuit Veenhuizen via Tiel naar Rotterdam. Als beroep werd ‘visser’ vermeld. Daar trouwde hij in 1908 met Johanna van der Zalm. In augustus 1908 vertrok het gezin naar Tiel. Daar woonden ze vervolgens in Het Nieuwe Land. Bij zijn beroep stond “los werkman”. Zijn woning werd in januari 1922 onbewoonbaar verklaard. Binnen zes maanden zou deze ontruimd moeten worden. Omdat er geen andere woning beschikbaar was werd dit telkens verlengd, mede dankzij diverse brieven van Tom Gennissen aan het college van Burgemeester en Wethouders. Het blijkt dat Tom behoorlijk goed kon schrijven, wat voor de meeste bewoners van krotwoningen niet het geval was. (zie afbeelding begin en eind van een brief van Tom Gennissen). Hij schreef tevens in deze brief dat de huren voor nieuwe woningen “zoo duur zijn als dat ons menschen, als ik ben, die huur in ’t geheel niet kunnen betalen”.

Tom was ook een zeer excentriek persoon en viel op in de buurt waar hij woonde. De bijnaam de Bola werd daardoor al bij velen snel bekend. Een voorbeeld is hoe hij zich liet fotograferen als Michelin mannetje verkleed in fietsenbanden. Vanwege deze foto is ten onrechte gesuggereerd dat hij handelsreiziger zou zijn van Vredestijn. (zie afbeelding).

Na vijf keer werd de ontruimingseis van de woning in Het Nieuwe Land in 1925 niet meer verlengd. Er zou gerechtelijke huisuitzetting volgen. De achterste nieuwe woning van het steegje bij de Nieuweweg werd daardoor eerder opgeleverd dan de rest. De situatie voor het gezin van Tom Gennissen, bestaande uit man, vrouw en acht kinderen, was daarmee gered. Een aantal weken later waren ook de andere woningen bezet. De gesubsidieerde huur van de nieuwe woningen was ƒ1,50 per week. Ter vergelijking: de woningen op het Badhuisplein waren al boven de ƒ5,- per week.

Vanwege de opvallende Tom (de Bola) Gennissen werd de buurt al snel de Bolabuurt genoemd. Het steegje zelf werd in een raadsvergadering van april 1927 “De Bolalaan” genoemd. Bij deze vergadering werd besloten de zeven krotwoningen af te breken en daar vijf nieuwe woningen te bouwen gelijk aan die in 1925 gebouwd waren. De vijf nieuwe woningen waren niet gesubsidieerd en hadden een huur van ƒ2,50 per week. Nadat de vijf nieuwe woning waren opgeleverd stonden de totaal 16 kleine gemeentelijke woningen samen bekend als de Bolabuurt.

In de buurt werd vanwege het drankgebruik van Tom een liedje gezongen: “De Bola is weer dronken. De Bola is weer zat. De Bola heeft een borreltje te veel gehad.” Ondanks dat Tom in 1929 overleed bleef zijn bijnaam wel bestaan. In 1930 werd namelijk in de raad nogmaals de “De Bolalaan” genoemd. Pas in 1931 kreeg deze Bolalaan de deftige klinkende naam Hofstraat. Vele Tielenaren wisten echter nooit waar deze Hofstraat zich bevond, maar wel waar de Bolabuurt was. Een buurt waar veel armoede was, maar waar de meeste bewoners eensgezind waren en vaak een gezellige sfeer heerste met veel feesten en de nodige drank.

Dat men kon feesten bewijst wel de foto van het Bevrijdingsfeest gevierd op Koninginnedag 31 augustus 1945. Zoveel mogelijk zijn van deze foto ook de namen weergegeven. (zie de lijst in het fotoalbum).

Gastauteur: Cor Gradisen. Alle geraadpleegde bronnen zijn bij hem op te vragen

Cor Gradisen is bezig met een boek over gemeentelijke woningbouw in Tiel, waarin de nieuwe woningen in de Bolabuurt en zijn vooroorlogse bewoners speciaal aandacht krijgen.

Fotoalbum

Reacties zijn gesloten.

Geverifieerd door MonsterInsights