Tijdens het Erfgoedsymposium gehouden op zaterdag 25 mei in de Ceciliakapel in Tiel vertelde één van de sprekers, Heleen Agterhuis van Kathedraaldenkers BV dat zij zich veel met kerkvisies voor gemeenten en provincie bezig houdt. Ze was echter nog niet eerder een historische vereniging tegen gekomen die er een symposium aan weide. Chapeau voor de Tielse Oudheidkamer en haar Erfgoedcommissie.
Fotoalbum onder de tekst
Het is het derde erfgoedsymposium dat in Tiel georganiseerd wordt, de eerdere edities waren in oktober 2017 en februari 2020, vlak voor corona. De organisatie had deze keer weer een interessant en gevarieerd programma weten samen te stellen, met niet alleen sprekers uit Tiel maar ook van elders. Vele aanwezigen kwamen ook uit andere windstreken. Logisch want het onderwerp, Religieus erfgoed houdt de gemoederen flink bezig.
Dagvoorzitter
Josan Meijers, voorzitter van de Raad van Toezicht van Stichting Erfgoed Gelderland, begeleidde het symposium als dagvoorzitter, namens de Oudheidkamer sprak secretaris en stadhistoricus Emile Smit het welkomstwoord en het college van B&W had een videoboodschap ingestuurd van wethouder Frank Groen, met erfgoed en monumenten in zijn portefeuille. Hij vertelde in de loop van zijn zes jaren als wethouder erg geïnteresseerd en begaan te zijn geworden wat betreft monumenten en zegde alle medewerking namens de gemeente toe. Volgens hem moet alle erfgoed onderdeel van stadspromotie worden en Tiel timmert ook op dat gebied flink aan de weg.
Onttrokken aan de eredienst
Religieus erfgoed is in ‘gevaar’ niet alleen in Tiel, overal in ons land, in Europa en waarschijnlijk zelfs wel wereldwijd. De steeds krimpende geloofsgemeenschap in combinatie met de stijgende kosten voor onderhoud en de noodzaak tot verduurzaming van de vaak oudere gebouwen maken dat veel kerken gesloten worden, oftewel onttrokken aan de goddelijke eredienst. Vaak wordt er een nieuwe bestemming voor het gebouw gezocht om het van de sloop te redden. Alle sprekers toonden er vele voorbeelden van: van skatebaan tot theater tot supermarkt in een voormalige kerk. Vaak ook appartementen, hoewel dat niet de voorkeur blijkt te hebben, het voormalig kerkgebouw is dan namelijk niet meer vrij toegankelijk.
Alle kerken ooit in Tiel
Stadshistoricus Peter Schipper beet het spits af als spreker met zijn toespraak over Tiel met alle oude kerken, nieuwe kerken, hergebruikte en gesloopte kerken. Met afbeeldingen, zoals van de in 1965 in Tiel Oost gebouwde Katholieke Kerk, die in 1992 al weer buiten gebruik was en in 2014 is gesloopt. Peter besloot met een toepasselijk gedicht van Ilja Leonard Pfeiffer:
De tijd sloopt slordig, morst herinneringen,
laat kliekjes over en lekt residu
van hoe het was voordat het werd als nu.
Geheugen woont in de gewoonste dingen.
Suitbertusparochie
De volgende spreker was Bert de Weerd uit Culemborg, voorzitter van de Suitbertusparochie met acht kerken en vijf pastorieën. “Veel parochies staan in de rode cijfers”, vertelde hij, “Suitbertus is financieel gezond, maar er is ook al veel verkocht om ons zo te kunnen houden.” Bert de Weerd is ook betrokken bij de plannen voor de Grote (protestante) Barbarakerk. De Weerd sprak zijn zorgen uit. “Zoals in zoveel gevallen komt ook is de grote van het kerkgebouw en wat er nog rest van de geloofsgemeenschap niet in balans.” De toekomst van de Barbarakerk is nog onzeker, steun van de gemeente is hard nodig omdat mogelijke investeerders zich anders ook terugtrekken. “Zonder samenwerking tussen kerken en overheid wordt het heel moeilijk”, aldus de Weerd die stelde dat het altijd jarenlange trajecten waren. “Geduld is de metgezel van wijsheid”, besloot hij met een citaat van Augustinus.
Project Walburg
De Tielse Dominicuskerk timmert hard aan de weg om met hun project ‘Walburg’ niet alleen om het ledental van hun parochie op peil te houden maar ook om middels verbinding, verwondering en verandering meerdere doelgroepen aan te spreken en zo een groter bereik te creëren, waardoor in ieder geval het kerkgebouw als middelpunt haar functie behoudt. Tom van Oostrom, voorzitter locatieraad, noemde het ‘investeren in de kerk van morgen’. Met zes actieve kerkkoren en een scala aan activiteiten hebben zij succes met het afstappen van de traditionele kerk en aansluiten bij de huidige tijdsgeest. Hun bezoekersaantal neemt toe, er is een verschuiving naar ontmoetingscentrum van de stad, om dit doel optimaal te bereiken is een verbouwing nodig.
Burgerparticipatie
Lilian Grootswagers, voorzitter van de werkgroep Religieus Erfgoed van de vereniging Heemschut legde tijdens haar toespraak de nadruk op burgerparticipatie. Zij kwam met tal van voorbeelden waarbij ‘gewone burgers’, gelovigen samen met niet-gelovigen, het heft in eigen handen namen om een religieus gebouw te redden. “De gebouwen zijn altijd onder architectuur gebouwd met bijzondere materialen”, vertelde Grootswagers, “burgers waren altijd de gebruikers en zijn ook de gebruikers van de toekomst.” Als groot voorbeeld gaf zij de kerk in Bemmel die nu ‘het duurzaamste theater van Nederland’ is. De transformatie werd volledig door vrijwilligers gedaan.
Architectuur
Architect Frank Marcus toonde vervolgens een aantal van zijn werken waarbij hij techniek en erfgoed combineert met biotechnologie en behoud van authentieke details. “Architectuur is cultuur”, stelde hij. Hij heeft onder andere de kerk in Puiflijk omgetoverd tot appartementen met instandhouding van het religieuze karakter van het gebouw en hij toonde tekeningen van het plan de Tielse Gerfkamer tot woonhuis te verbouwen.
Verduurzaming en herbestemming
In de middag vertelde Arjen Woudenberg, directeur Gelderse Kerken onder andere over verduurzaming van de gebouwen. De organisatie telt maar liefst 550 vrijwilligers. Ook hij benadrukte het belang van het betrekken van burgers. 
Namens Kathedraaldenkers BV vertelde Heleen Agterhuis over kerkenvisies. Zij stelt dat er thans drie tot vier kerken per week sluiten en dat er in 2030 nog maar 31% van alle kerken overgebleven zal zijn. Lilian Grootswagers (van Heemschut) is zelfs in de Europese Unie actief met dit onderwerp bezig. Bert van Setten van Waardevol Tiel stelde wel dat Tiel al een theater en cultuurgebouw heeft, het wordt dus zoeken naar andere bestemmingen dan appartementen. 
Karianne Vandenbroucke, projectmanager bij Natuurmonumenten, stelde dat een herbestemming pas geslaagd is als deze betekenisvol is. “Men moet zich wel afvragen waarom een gebouw bewaard moet blijven’, aldus Vandenbroucke.
Aan de slag
Een belangrijk onderwerp, er zijn nu nog 7110 kerken in ons land. Binnenkort sluiten waarschijnlijk bij 1700 kerken de deuren, maar dat getal kan ook tussen de 30% en 70% liggen. Niet alleen in Tiel dus iets om echt mee aan de slag te gaan. Tijdens de nabeschouwing werd nog de rol van jongeren en het betrekken van hen besproken alsmede de rol die de pers kan spelen.
De erfgoedcommissie was in een nieuwe samenstelling, zij werden ondersteund door vrijwilligers als gastvrouwen. Het was hun eerste grote project. De organisatie kreeg veel complimenten, niet alleen op de samenstelling van het programma maar ook op de gevonden locatie, het verloop van de dag en natuurlijk op de Tielsche kermiskoek en de lunch verzorgd door bakker van Ooijen.
fotoalbum
Reacties zijn gesloten.