Het was flink schrikken toen ik het bericht over het schrappen van de oktoberkermis in de wekelijkse ‘Nieuwsbrief voor de gemeenteraad’ las. Voortaan nog maar één kermis rond de pinksterdagen. Door het opheffen van die kermis komen allerlei dierbare en onvergetelijke herinneringen weer naar boven.
Onder de tekst een fotoserie van de Tielse kermis uit 1960
Kermis was belangrijkste evenement
In de vijftiger jaren, was de oktoberkermis met stip het belangrijkste evenement van het jaar. Koninginnedag en Bevrijdingsdag volgden op afstand maar waren in die jaren zo kort na de tweede wereldoorlog ook belangrijke evenementen waarbij de hele stad bruiste. De lentekermis bestond toen nog niet. De kermis was een evenement waar menigeen het hele jaar voor spaarde. De datum wisselde ieder jaar. De eerste donderdag na de derde dinsdag van oktober was de startdatum van het festijn. Als kind keek je er het hele jaar naar uit. Tijdens de bouw, die voor de grotere attracties enkele dagen duurde, ging ik regelmatig een kijkje nemen. Ik deed thuis enthousiast verslag van wat er kwam en waar alles stond. Als je de Tielse krant las had je al lang van te voren kunnen zien wat er kwam. De standplaatsen werden door de gemeente toegewezen aan de hoogste bieder per attractiesoort. De krant publiceerde direct na de gunning van de standplaatsen welke attracties er kwamen en welke prijs de exploitanten voor een standplaats hadden betaald. De gemeente verdiende toen dik aan de kermis. Voor de botsauto’s werd vaak meer dan 4000 gulden betaalt. Dat was toen een enorm bedrag. De exploitanten van attracties en verkoopkramen kwamen graag naar Tiel. De Tielse kermis was een van de laatste kermissen van het seizoen en er viel goed te verdienen. Niet alleen de Tielenaren genoten ervan. Uit de wijde omtrek kwamen de mensen met drommen met de fiets naar Tiel om van de kermissfeer te genieten. De kermis vulde een groot deel van het centrum. Via de Groenmarkt, de Varkensmarkt, Plein en Kleibergsestraat voerde de kermisroute naar het Bleekveld waar de belangrijkste attracties stonden.
Horeca deed goed zaken
De horecagelegenheden waren vrijwel alle avonden tot de laatste stoel bezet. In bijna ieder café was levende muziek. In advertenties in de lokale media werd bekend gemaakt welke band waar speelde. Mijn ouders gingen bijna nooit uit, maar de kermis konden zij niet overslaan. Meestal was hotel-cafe-restaurant Telkamp aan het Burgemeester Hasselmanplein hun feestlocatie.
Op naar de kermis
Al op lagere schoolleeftijd mochten mijn broer Jan en ik alleen naar de kermis. Dat was heel wat. We woonden voorbij het ‘Sluisje’ aan de Grotebrugse Grintweg en voor je gevoel was het toen een hele wandeling naar het centrum. Samen met mijn broer mocht ik op donderdag- of vrijdagavond zonder de ouders naar de kermis. Dan was het nog niet zo druk. De attracties draaiden dan langer en waren vaak ook goedkoper. Met een handvol kwartjes, dubbeltjes en stuivers liepen we verwachtingsvol naar het centrum. Daar heerste in zo’n donkere oktoberavond een enorme sfeer met die zee van kleurrijk licht, de harde muziek en de elkaar overschreeuwende exploitanten. Eerst maakten we een rondje om te kijken wat er allemaal stond en wat de entreeprijzen waren. De botsauto’s, de golfbaan wanneer die rond acht uur extra hard ging en de cakewalk werden nooit over geslagen. Bijzondere attracties waren de stoomcarrousel, die in die jaren een keer naar Tiel kwam evenals de grote houten achtbaan die op het open terrein waar nu de Agnietenhof staat, werd opgebouwd. Bijzondere attracties waren ook de dikke dames, die hun rok even optilden om hun reusachtige bovenbenen te laten bekijken, de steile wand, de muizenstad en het vlooiencircus. Voor de waarzegster hadden we geen belangstelling. Aan spelletjes deden we ook niet mee, maar we konden wel geboeid naar de mensen die wel deelnamen kijken.
De Beste Maandag
De beste maandag was voor de horeca een topdag. Veel Tielse bedrijven sloten die dag eerder vanwege de kermis. Tijdens de koffiepauze stond er in menige bedrijfskantine voor iedereen een gratis stukje kermiskoek op de bar. Vroeg in de morgen kwamen de boeren naar de veemarkt. Velen bleven daarna hangen in de talrijke cafe’s in het centrum. Vooral op maandag, beste maandag heette die dag, liepen er veel mensen op straat die te diep in het glaasje gekeken hadden. De politie had het dan druk om die zwalkende mannen van de weg plukken. Dat gebeurde niet zachtzinnig. De dronkaards werden in de achterbak van het blauwe bestelbusje, dat de politie toen had, geladen en werden liggend op de laadvloer van de auto naar huis of het bureau gebracht om hun roes uit te slapen. Ik zag het met een mengeling van afschuw en medelijden met de dronkaards aan.
Voor veel Oud-Tielenaren was de kermis een goede reden om hun geboortestad weer eens te bezoeken.
Kermislekkernijen
De kermistijd was, als je niet in weelde geboren was, de periode waarin je een stukje paling kreeg. Bij mij thuis bleef het niet bij alleen een keer paling eten. Ook die heerlijke grote blauwe druiven en een grote pot met wel 20 rolmopsen behoorden bij de manier van thuis kermis vieren. ‘Het was maar een keer Kermis’, zei mijn moeder verontschuldigend wanneer de typische kermislekkernijen op tafel kwamen. Volgens kenners moest de paling een duim dik zijn. Kermiskoek kwam bij ons lang niet altijd op tafel. Bij veel anderen wel. De etalage van bakkerij Verploegh (sinds 1962 Van Ooijen) was tijdens de kermisdagen helemaal gevuld met de traditionele koek.
De agrarische kalender en de kermis
De Tielse kermis bepaalde ook een deel van de agrarische kalender. Zo was het vaste prik dat de melkkoeien voor de Tielse kermis op stal gezet werden. Ook de (suiker)bieten moesten vanwege het dan naderende vorstgevaar voor de kermis van het land.
De kerk en de kermis
Tot verdriet van de kermisexploitanten mocht op zondag de kermis pas ’s avonds open. Naarmate het kerkbezoek in de loop der jaren afnam, mocht dat eerder en werden ook de geluidsbeperkingen verruimd.
Ook een mooie herinnering aan de Tielse kermis of een ander goed verhaal? Laat het ons weten, wellicht bent u onze volgende gast-redacteur! info@detielenaar.nl
Foto’s van de Tielse kermis in 1960 gemaakt door Gerrit Bouwhuis. Klik op de foto voor een vergroting
Reacties zijn gesloten.