Wat een leuk idee van de Tielse Oranjevereniging, een Oranjewandeling door Tiel onder leiding van stadshistoricus Emile Smit. Op koningsdag nam hij twee groepen van ongeveer 20 mensen mee door Tiel en vertelde hen geanimeerd over plaatsen die (ooit) door leden van de koninklijke familie bezocht zijn.
De rondleiding begon bij de Groote Sociëteit waar tegenwoordig het Tielse museum in gevestigd is. Als een lid van de Oranje-familie naar Tiel kwam dan mocht de lunch gebruikt worden in de Groote Sociëteit.
Prins Alexander, de derde zoon van koning Willem III, was daar te gast in 1874 toen hij een landbouwfeest in Tiel bezocht. Hij was geen lid van de sociëteit maar mocht er bij wijze van uitzondering toch naar binnen. Nog meer bijzonder was dat ook prinses Juliana op 9 februari 1940 hier naar binnen mocht. Het is namelijk een ‘herensociëteit’ en waarschijnlijk was zij de allereerste vrouwelijke gaste. In de barre winter van 1940 maakte het (toen nog) prinselijk paar een ritje over de dijken om naar het opstuwende ijs te kijken. De Waal was bevroren geweest en het kruiend ijs en de gevormde ijsdammen waren een fraai gezicht. Volgens de memoires van de kastelein in dienst van de sociëteit had Juliana net als een gewone burger haar haar gekamd bij zijn vrouw in hun woongedeelte.
De eerste koning van Nederland was Lodewijk Napoleon, geen oranje, wel koninklijk. Ook hij bezocht Tiel. Hij deed aan PR en liet zich bij rampen zien. Zo bezocht hij een overstroming en precies aan de Waalkant van de Groote Sociëteit sprong er een hondje in zijn koets. Hij vond dat zo leuk dat hij het beestje gehouden heeft, hij noemde het Thiel.
Tegenover de herensociëteit in het pand van restaurant de Buurvrouw was vroeger de burgersociëteit. Dat was een bolwerk van de patriotten, die juist tegen de Oranjes waren. Stadhouder Willem V was naar Nijmegen gevlucht door de strijd tussen de patriotten en de orangisten. Zijn vrouw, Wilhelmina van Pruisen, ging met de koets naar Den Haag, onderweg kwam ze door Tiel, ter hoogte van de achterzijde van de Hema was namelijk een stalhouderij en daar liet ze de paarden verwisselen. Zij vervolgde haar reis maar werd door de patriotten gevangen genomen. Deze gebeurtenis ging de geschiedenisboeken in als ‘de aanhouding bij Goejanwellesluis van 28 juni 1787’ (in Zederik). Na haar vrijlating ging ze terug naar haar echtgenoot in Nijmegen en wisselde weer van paarden in Tiel. Toen dit in Tiel bekend werd hebben de orangisten het gebouw van de burgersociëteit belegerd om de patriotten te verjagen.
De wandeling leidde verder naar één van de borden van de ‘Pen en Penseel-route’, bij de rotonde tussen de Binnenhoek en de Havendijk, met daarop de ‘Santwijkse Poort’ in oude glorie. Één van de twee statige herenhuizen (die er niet meer zijn) was de muziekschool van de heer Willem Wernicke. In 1924 bezocht koningin Wilhelmina Tiel met de toen nog jonge prinses Juliana. Er is een foto van de open auto met het prinsesje voor de muziekschool en de leerlingen van de muziekschool zongen koningin en prinses toe vanuit de ramen.
In 1950 bracht (inmiddels) koningin Juliana een bezoek aan Jamfabriek de Betuwe, ze werd begroet door Flipje, het zoontje van de toenmalige eigenaar. Van dit moment is toen zelfs een ansichtkaart gemaakt. In 1952 opende koningin Juliana de Tielse sluizen door met haar eigen boot door het lint te varen.
Tiel heeft een Koninginnenstraat en dankt die naam aan het bezoek dat koningin-moeder Emma samen met de jonge koningin Willemientje aan Tiel bracht in de zomer van 1898. Emma volgde het voorbeeld van Lodewijk Napoleon goed op en deed ook aan promotie van het koningshuis om hun populariteit te vergroten. Emma was inmiddels regentes, de vader van Wilhelmina (koning Willem III) was in 1890 overleden. Emma besloot met de jonge Wilhelmina een tocht door Nederland te maken, waarbij haar dochter ook kennis moest maken met het ‘gewone’ volk.
Ze bezochten een aantal arbeiderswoninkjes aan de Tweede Bleekveldstraat, een hele arme buurt. De bewoners van die straat waren zo onder de indruk van het bezoek dat ze dezelfde avond nog aan het stadsbestuur vroegen of hun straatnaam veranderd kon worden in ‘Koninginnenstraat’, naar de twee koninginnen die daar waren geweest. (En zo komt het dat Tiel wel een Eerste Bleekveldstraat heeft en geen Tweede Bleekveldstraat meer.)
Nabij de Sint Maartenskerk is een boom die gepland is door actrice Mary Dresselhuys ter ere van de 70ste verjaardag van koningin Juliana. Dat was in 1979. Ook in het park op het Kalverbos is nog een ‘oranjeboom’ te bewonderen, die is geplant ter ere van het huwelijk van Juliana met prins Bernhard (op 7 januari 1937). Er zullen nog wel meer oranjebomen in Tiel geweest zijn, maar in de enorm strenge winter van 1945/1946 zullen deze waarschijnlijk allemaal gebruikt zijn als brandhout. Na de bevrijding had Tiel immers niets meer.
De Tielse burgemeester, Frank van der Meijden, liep mee met de middagwandeling, samen met zijn vrouw. Dankzij hem konden de wandelaars ook het Ambtmanshuis van binnen bekijken waar de gids, Emile Smit, de gelegenheid nam op de stoel van de trouwambtenaar te gaan zitten. Het ambtmanshuis heeft een rijke historie. Het is eerst gewoon woonhuis geweest (van de ambtman van Tiel), vanaf 1989 is het handen van de gemeente en wordt het gebruikt als kantoor voor de burgemeester, wethouders en het secretariaat.
In 1830 werd het pand gekocht door drie heren waaronder Jonkheer P.A. Reuchlin, die uiteindelijk ook burgemeester van Tiel werd van 1853 tot 1865. In 1861 was er een nationale watersnoodramp in het land van Maas & Waal. Koning Willem III bezocht het rampgebied en logeerde daarvoor bij burgemeester Reuchlin thuis. Hij ging met een bootje de Waal over om aan de overkant te kijken. Deze watersnoodramp was de aanleiding voor de eerste grote dijkverzwaring, gestart in 1863.
In de Stationsstraat staat Villa Rozenhage, daar woonde de zeer oranjegezinde familie Van Rappard. Vader van Rappard liet zijn vijf kinderen in opvallend oranje in de tuin staan op 1 mei van ieder jaar, de dag van de arbeid, als de ‘roden’ in een stoet voorbijkwamen om met de trein naar een 1-mei-viering te gaan. Prins Hendrik was een trouwe gast van de familie. Gefluisterd werd dat ‘via de achterdeur’ van de familie amoureuze ontmoetingen plaats vonden. In de Stationsstraat was vroeger ook een melkfabriek gevestigd en die maakte speciale etiketten voor de zuivelflessen bij koninklijke mijlpalen. In november 1918 brak bijna een revolutie uit, de toenmalige Oranjevereniging organiseerde meteen een grote Oranjemanifestatie op de Veemarkt.
Stadhouder Willem V was pas drie jaar toen hij zijn vader moest opvolgen. Dat werd opgelost door regenten, en voor het bereiken van de volwassen leeftijd maakte hij een rondreis langs alle ‘stemhebbende steden’ van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hij deed in 1766 ook Tiel aan en genoot van een grote maaltijd samen met het Tielse stadsbestuur. Elf jaar (1777) later werd dit nog eens herhaald. En in 1924 is ook Wilhelmina in het voormalige stadhuis van Tiel geweest. Dit stond op de hoek van de Vleesstraat en de Kerkstraat en is in de Tweede Wereldoorlog beschoten met fosforgranaten en volledig uitgebrand. De hele inventaris van de Tielse Oudheidkamer bevond zich in het pand en die is ook verloren gegaan.
Meer recente Oranjebezoeken zijn natuurlijk het bezoek van de troonopvolger met zijn gezin met drie nog jonge prinsesjes in 2010 en in oktober 2017 opende prinses Beatrix het cultuurcentrum Zinder in Tiel.
Al met al een leuke en leerzame wandeling met een oranje tintje en een prima aanvulling op het koningsdagprogramma!
zie ook Koningsdagontbijt: https://detielenaar.nl/nieuws/2024/04/koningsdagontbijt-en-onderscheidingen/
en Koningsdag: https://detielenaar.nl/nieuws/2024/04/koningsdag-tiel/
Reacties zijn gesloten.