Terugblik: De katholieke kerk in Tiel in 2021

In onze reeks terugblikken op 2021 staat ditmaal de rooms-katholieke kerkgemeenschap in Tiel centraal. De directe aanleiding voor de keuze voor dit thema is de aanwijzing door kardinaal Wim Eijk van de Dominicus gemeenschap in Tiel tot Eucharistisch Centrum. Tijdens het gesprek dat we met de voorzitter van de locatieraad van de Sint Dominicusgemeenschap, Tom van Oostrom, hierover voerden kwamen ook andere onderwerpen aan de orde.

Eucharistisch centrum

Bij het begin van het nieuwe katholieke kerkelijke jaar op 28 november jl. werd Tiel weer een beetje meer centrumgemeente van het Rivierenland. Toen werd het Eucharistisch Centrum dat daarvoor in Culemborg gevestigd was, verplaatst naar Tiel. Dat gebeurde tijdens een plechtige viering waarbij een icoon van Sint Suitbertus uit Culemborg overgedragen werd aan de Tielse Dominicusgemeenschap. Van Oostrom vertelt wat een Eucharistisch Centrum inhoudt en wat het voor de Tielse locatie van de Suitbertusparochie betekent.

“Vanaf de zestiger jaren van de vorige eeuw neemt het aantal praktiserende katholieken af. Het minder en anders geloven heeft er ook toe geleid dat het aantal priesters door een gebrek aan nieuwe wijdingen en vergrijzing al jaren daalt. Daardoor is het niet meer mogelijk om iedere zondag in iedere geloofsgemeenschap een heilige mis op te dragen. In het bisdom Utrecht, waar de Suitbertusparochie onder valt, heeft kardinaal Eijk besloten dat in iedere parochiecluster een kerk moet zijn waar iedere zondag deze voor katholieken belangrijke viering bijgewoond kan worden. Dat was tot november 2021 Culemborg. Ondertussen is vastgesteld dat het kerkgebouw in Culemborg veel achterstalling onderhoud en andere gebreken heeft. Het in goede staat brengen van het de kerk gaat zoveel kosten dat de parochie dit niet op kan brengen. Dus ziet men voor de locatie Culemborg uit naar een kleiner en goedkoper gebouw om te kerken. Voor de kardinaal was voor de aanwijzing van Tiel van belang dat Tiel over een goed onderhouden royaal kerkgebouw beschikt en een vitalere kerkgemeenschap is. We hebben hier een goed bezet bestuur en een flink aantal andere vrijwilligers die samen zorgen voor een actieve geloofsgemeenschap. We beschikken over vijf goede zangkoren en we hebben daarnaast nog een speciale band met de Tielse Schola Cantorum, die ook regelmatig vieringen in onze kerk muzikaal begeleidt. Verder hebben we in Tiel een eigen blad ‘Dominicus Nieuws’ met veel actueel nieuws en ontwikkelingen binnen de parochie en de kerk in het algemeen.

Meer dan alleen maar een zondagse mis

We willen in Tiel meer zijn dan de kerk waar je op zondag naar toe gaat. We gaan ook activiteiten aanbieden die mensen die weinig of niet in een kerk komen aanspreken. Denk daarbij aan thema-avonden en informatieve cursussen over aspecten van geloof en samenleving. We zijn er van overtuigd dat daar behoefte aan bestaat en mensen er zingeving aan kunnen ontlenen. Die activiteiten zijn trouwens niet louter bestemd voor katholieken. Iedereen die zich aangesproken voelt, is welkom. We hebben bijvoorbeeld met de Protestantse Gemeente Tiel al langer een gemeenschappelijk vormings- en toerustingsprogramma. Dat zou daar prima in passen en samen met onze protestantse collega’s verder uitgebouwd kunnen worden. Dat geldt ook voor de serie informatieve bijeenkomsten voor senioren waar we dit jaar mee gestart zijn. Onze plannen zijn al zo ver gevorderd dat we in 2022 overgaan tot het aanstellen van een speciale beroepskracht om onze visie en ideeën concreet handen en voeten te geven. Daardoor zijn we dan ook in staat om indien gewenst steun te bieden aan initiatieven die in dit kader passen bij de anderen geloofsgemeenschappen van de Suitbertusparochie. Walburg wordt de naam van het Spiritueel Centrum.“

Niet iedereen blij met uitwerking eucharistisch centrum

De katholieke kerk is een strak hiërarchisch georganiseerde organisatie. Binnen de wereldkerk heeft de paus veel macht. En binnen een bisdom gaat de bisschop uiteindelijk over veel zaken binnen de lokale kerken in het bisdom. Niet iedereen is blij met de manier waarop de bisschop van Utrecht, kardinaal Eijk, invulling geeft aan het idee van een eucharistisch centrum. Al jaren zorgen in Tiel zoals ook elders gebeurt, lekenvoorgangers een dienst op de zondagen dat er geen priester voor Tiel beschikbaar is. Die lekenvoorgangers verzorgen ook de uitvaartdiensten. Het zegenen van zieken en andere religieuze vieringen en herdenkingen. Zij zijn niet alleen erg betrokken maar ook geschoold voor hun taak. Wat ontbreekt is de wijding voor het priesterambt. Voor deze leken voorgangers is het voorgaan op zondag een belangrijk onderdeel van het kerkelijke werk.

Aad van Dijk, de lekenvoorganger, die jarenlang als pastoraal werker de godsdienstige spil was binnen de Tielse katholieke gemeenschap zei na afloop van zijn laatste viering op 31 oktober 2021 onder meer het volgende: “Ruim 50 jaar geleden was ik de eerste die in de Nederlandse kerkprovincie zonder wijding een plaats kreeg in het pastorale team. Ik heb al die tijd hier met hart en ziel gewerkt en het voorgaan in de liturgie als een hoogtepunt van het kerk zijn, ervaren. Het zal u niet verbazen dat ik het voor de toekomst van de kerk jammer vind dat hier alleen nog maar ongehuwde mannen met u mogen vieren; de diversiteit van ook gehuwden, vrouwen en ook oecumenische voorgangers zou een verrijking voor de kerk zijn. Ik zal het voorgaan, bidden en vieren missen. Ik ga u dus missen.”

Van Dijk heeft een volledige priesteropleiding gevolgd Maar koos aan het einde van zijn opleiding niet voor de ongehuwde staat en moest daarom afzien van een wijding tot priester. Ook de overige drie lekenvoorgangers, Klaas Faber, Marie-José van Loon en Peter Gruijthuijsen hebben heel wat toerustingscursussen gevolgd alvorens zij de kansel betraden. Klaas Faber volgde zelfs een complete theologie-opleiding en besteedt nu nog ieder jaar veel tijd aan persoonlijke verdieping, door meditatie- en bezinningsweken in kloosters en andere meditatiecentra. Faber zegt in Dominicus Nieuws Tiel, het jammer te vinden dat de kardinaal deze keuze maakt. “Het zou van solidariteit getuigen wanneer we zolang als dat nog kan we die beperkte eucharistievieringen eerlijk zouden verdelen over de verschillende geloofsgemeenschappen.”Hij verwacht ook niet dat er voortaan iedere zondag stromen van katholieken uit de wijde regio naar Tiel zullen komen. Vrijwel iedereen is gehecht aan zijn eigen kerkelijke gemeenschap.

Tom van Oostrom toonde tijdens een bedankmoment na de zondagse viering in de Dominicuskerk alle begrip voor de gevoelens en opvattingen van de vier lekenvoorgangers. Hij is blij dat zij doorgaan met hun overige werk. “We moeten hun ervaring koesteren en vasthouden. Er is naast de wekelijkse eucharistieviering nog genoeg te doen. Kerkelijke begeleiding en diensten bij overlijden en ziekenzegen zijn al genoemd. Maar er zijn ook nog de vieringen in de bejaardencentra en verpleeghuizen en andere bijzondere activiteiten. Ook kunnen de voorgangers wanneer ze dat willen een waardevolle bijdrage leveren aan het nieuwe spirituele centrum.”

Verdere terugblik op het afgelopen jaar

Van Oostrom vervolgt: “De katholieke kerk was ook het afgelopen jaar maatschappelijk actief. Samen met de Protestantse Gemeente Tiel en de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt hebben we het enkele jaren geleden het Diaconaal Centrum Tiel opgericht. Het bestuur van dat Diaconaal centrum bestuurt, begeleidt en financiert het inloophuis, het maatjesproject voor mensen met psychische problematiek en heeft al weer enkele jaren geleden de stadsmoestuin, de Franciscushof, mogelijk gemaakt. Onze eigen Parochiële Caritas Instelling heeft oog voor de mensen die het financieel of anderszins moeilijk hebben. Daarbij speelt de religieuze achtergrond geen rol. Absolute hoogtepunten waren dit jaar de opening van het Sociaal Plein in de vroegere Gereformeerde Kerk en het toevoegen van twee oorlogsslachtoffers aan het overzicht in onze kerk van twee als gevolg van de Tweede Wereldoorlog in Indië overleden Tielse oud-parochianen. Het 110-jarig bestaan van het koor “Soli Deo Gloria’ konden we door corona niet vieren. Aan het 40-jarige jubileum van het Walburgkoor en en het 50 jarig jubileum van de Schola Cantorum kon gelukkig wel aandacht aan geven worden in onze kerk. De Dominicusgemeenschap is ook lid van de Groene Kerk. Enkele activiteiten in dit kader moesten we ook vanwege de pandemie geschrapt worden.

fotalbum Aad van Dijk

fotoalbum