Fusie in de streek heeft veel gevolgen

De inwoners van Geldermalsen, Lingewaal en Neerijnen gaan per 1 januari 2019 fuseren en op 21 november naar de stembus. De drie gemeentebesturen hebben kosten nog moeite gespaard om de inwoners te informeren over en te betrekken bij het fusieproces. Erg veel effect heeft dat in Neerijnen in ieder geval niet gehad. Na een druk bezochte eerste bijeenkomst, zag je bij de talrijke vervolgbijeenkomsten meestal het kleine groepje dezelfde gezichten. De fusie leefde vooral bij de lokale politici. Bijeenkomsten rond de mogelijke bypass achter langs de dorpen Varik en Heesselt bracht veel meer mensen op de been.

De gemeenten hebben zich enorm ingespannen om de fusie aan de bevolking te verkopen. Over het besluit om samen te gaan, kreeg de bevolking geen inspraak. Dit ondanks dat dit in verschillende verkiezingsprogramma´s was opgenomen. Een gemiste kans en feitelijk een valse start.

Persoonlijk en ik ben niet de enige, had ik veel liever een opknippen van de gemeente Neerijnen gezien, waarbij Heesselt, Ophemert en Varik deel zouden gaan uitmaken van Tiel. Dat was in 1978 al het plan bij de grote herindeling in onze regio. Op het laatste nippertje werd toen Neerijnen gecreëerd, een snoer van 10 dorpen die weinig gemeenschappelijks hadden en nog steeds niet hebben. De inwoners van Ophemert, Varik en Heesselt zijn sterk op Tiel georiënteerd, voor de overige dorpen en de twee stadjes is dat beeld een stuk meer gemengd en komen Geldermalsen maar ook Zaltbommel, ’s Hertogenbosch, Culemborg en Tiel in beeld. Tiel heeft bewezen goed voor zijn kleine kernen te zorgen. Van belang is ook dat de gemeentelijke belastingdruk in Tiel de laagste is in de regio. Ook gelet op de bevolkingssamenstelling zouden de inwoners van Ophemert, Varik en Heesselt eerder passen bij Tiel dan bij de meer op geloofsgebied orthodoxe dorpen aan de westkant van de fusiegemeente. Wel of geen koopzondag in Geldermalsen blijkt bijvoorbeeld een enorme splijtzwam.

Nog liever zou ik trouwens een fusie gezien hebben tussen alle regiogemeenten aan de Noordzijde van de Waal. Dat zou naar mijn oordeel de beste garantie zijn voor een goede spreiding van voorzieningen over de regio, een kostbare organisatie als Regio Rivierenland overbodig maken en concurrentie tussen de gemeenten voorkomen. Daarmee zouden dan meteen de inwoners via de gemeenteraad direct invloed kunnen uitoefenen op de gemeenschappelijke taken die dan veelal door de eigen organisatie uitgevoerd kunnen worden. Jammer dat een paar jaar geleden het plan van de Nederlandse gemeenten om tot twee gemeenten te komen door een wat ongelukkige aanpak van Thom de Graaf een snelle dood stierf.

Lokaal tegen landelijk

Op dit moment regent het verkiezingsaffiches in de brievenbussen van de fusiegemeenten. De verschillen tussen de programma’s zijn echter minimaal. Het is veel van hetzelfde met veel aandacht voor lokale voorzieningen en de leefbaarheid in de 24 dorpen en de twee stadjes. Er zijn drie lokale partijen en zeven zogenaamde landelijke partijen. Door de lokale partijen wordt de leiband waaraan landelijke partijen zouden lopen flink uitvergroot, terwijl de landelijke partijen hun lokale worteling en inzet benadrukken.

Ik vind die gecreëerde tegenstelling erg gezocht. In de praktijk maken mensen de lokale politiek en bij de meeste onderwerpen speelt identiteit of politieke stroming nauwelijks een rol. Landelijke partijen kunnen wel beschikken over een deskundigheidscentrum en kunnen steun vragen voor ingrijpende beslissingen van de landelijke politiek. Zo is het voorkomen van de aanleg van de zogenaamde bypass mede te danken aan de lokale lobby van CDA, PvdA en vooral VVD in Arnhem en Den Haag.

Lingewaal werd tot nu toe alleen door landelijke partijen bestuurd. In Geldermalsen speelden de lokalen met acht zetels een belangrijke rol. In Neerijnen heeft gemeentebelangen vrijwel altijd alleen geopereerd. De tweede lokale partij ´Voor Neerijnen´ lukte het wel om tot samenwerking met de overige fracties te komen en invloed uit te oefenen. Voor Neerijnen stopt er per 1 januari mee.

Tien partijen

In totaal doen 10 partijen mee aan de verkiezingen. Dat zijn de landelijke partijen CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks, PvdA , SGP en VVD en er zijn drie lokale partijen. De lijstvolgorde wordt bepaald door het totaal van de verkiezingsuitslagen van de deelnemende partijen tijdens de laatste verkiezingen. Dorpsbelangen, tot nu toe alleen actief in Geldermalsen, staat als grootste vooraan gevolgd door de SGP, VVD, Verenigd West Betuwe, D66, CDA, PvdA, CU, GroenLinks en als laatste Leefbaar Lokaal belang West-Betuwe. Fusie gesprekken tussen de drie ´locals´ werd op het laatste nippertje afgeblazen door Gemeentebelangen Neerijnen. Die doet nu onder de naam van Leefbaar Lokaal Belang West Betuwe mee. Groenlinks is in de nieuwe gemeente een nieuwkomer. D66 had al zetels in Geldermalsen maar deed in Lingewaal en Neerijnen nog niet mee. Na de fusie is West Betuwe de grootste gemeente in Rivierenland.

Interregionale samenwerking

De fusie zorgt voor onzekerheid en uitdagingen voor verschillende regionale uitvoeringsorganisaties. Zo voert Tiel de Wet op de Maatschappelijke Ondersteuning en de schuldhulpverlening voor Neerijnen uit. Die taken gaat de nieuwe gemeente zelf uitvoeren. Culemborg, Geldermalsen en Tiel werken nu nauw samen in de Gemeenschappelijke Bedrijfsvoeringorganisatie West-Betuwe. Lingewaal is voor enkele gemeenschappelijke regelingen nu (nog) aangesloten bij Gorinchem. In de fusie gemeenten hoor je geluiden dat meer zelf doen een optie is.

Door de fusie verliezen twee burgemeesters en op termijn drie en 11 wethouders (voorlopig) hun baan. Verliezen twee gemeentehuizen hun functie en moet er in Geldermalsen bijgebouwd worden. Het in elkaar schuiven van de ambtelijke organisatie is al ver gevorderd.