Echte invloed

Bij de onderhandelingen over de collegevorming zijn alle partijen het erover eens: er moet méér naar de burger geluisterd worden en de burger moet aan “de voorkant” betrokken worden bij de besluitvorming. Wat er tot nu toe (voor zover openbaar) over gezegd is, zijn echter helaas niet meer dan de loze kreten, die we al jarenlang horen en een rol moeten hebben gespeeld bij de beslissing van 54% van de Tielse kiezers om thuis te blijven.

Het R.-woord is nog niet gevallen, terwijl toch alleen het organiseren van gemeentelijke referenda de burger echte invloed geeft op het beleid. Ook al heeft de raad het grondwettelijk recht de uitslag van een referendum naast zich neer te leggen. Er zijn in ons land al ongeveer 200 gemeentelijke referenda georganiseerd en in 85% van de gevallen is de uitslag ervan gerespecteerd.

De wijze waarop nu in Tiel de besluitvorming doorgaans geschiedt rechtvaardigt het wegblijven bij verkiezingen. In de raadsvoorstellen zijn allerlei overwegingen keurig “gerubriceerd”, ook al spelen ze geen rol. “N.v.t.”- niet van toepassing –  vult de griffie dan netjes in. Maar de overweging “alternatief” ontbreekt, zodat het ambtelijk apparaat niet behoeft na te denken over een andere mogelijkheid dan gezagsgetrouw het college van B&W te volgen en achter hun frontoffice in het schuttersputje te duiken. De voorstellen komen vervolgens in de fractievergadering waar doorgaans de nestgeur en niet zelden fractiedwang een rol spelen. Je kunt toch je eigen wethouder niet afvallen ?

Om de stelling te onderbouwen dat een gemeentelijk referendum tot een betere besluitvorming leidt haal ik een vijftal raadsbesluiten uit het jongste verleden uit de kast.

Waalkade

Op 12 mei 1995 koos de raad er voor de walmuur als hoogwaterkering te gaan bestemmen en geen nieuwe dijk over het Paardenwater en buiten de Waalkade om, te leggen. Als deze zaak, goed onderbouwd met alle voors en tegens (conditio sine qua non voor elk referendum) aan de Tielenaren zou zijn voorgelegd, zou waarschijnlijk een andere keuze zijn gemaakt. Nu de Waalkade onderdeel van het winterbed is gebleven kun je er immers niet zo veel meer mee doen.

Stadhuis

In datzelfde jaar 1995 kwamen van de architect voorstellen aan de orde om onder het nieuw te bouwen stadhuis aan de Achterweg een parkeergarage te maken van twee a vier bouwlagen. Daarin zouden dan ondergronds enkele honderden auto’s geparkeerd kunnen worden. Vooral het CDA eiste toen dat de nieuwbouw niet meer dan 26 miljoen gulden zou mogen kosten en men de burgerij geen lasten voor een parkeergarage mocht opleggen.

Parkeergarage

Die garage kwam er dus niet en het valt niet uit te leggen dat hetzelfde CDA een jaar of tien later een gangmaker was achter de plannen om een minstens tien maal duurdere luxe parkeergarage in het WLP-complex te bouwen. In de raad stemde één partij (ProTiel) op goede gronden tégen, maar het is een publiek geheim dat ook in de fracties die vóór stemden, leden zaten die tégen waren. Er is weinig fantasie voor nodig om te veronderstellen, dat van zowel het ene als het andere parkeergarageplan het resultaat anders zou zijn geweest als de plannen in een referendum aan de bevolking zouden zijn voorgelegd.

Vijverterrein

Er is jarenlang geprocedeerd over de bestemming van het Vijverterrein en dat heeft de gemeente miljoenen gekost. Als die kwestie in een vroegtijding stadium onderwerp van een referendum zou zijn gemaakt, zou misschien de nuchter denkende Tielenaar hebben gezegd: geef de man wat hem juridisch toekomt en laat hem verkassen met zijn troep.

Hotspot

Met het plan de Biezenburg te gebruiken als industrieterrein (de z.g. hotspot) heeft de raad niet alleen geld verspild, maar zichzelf ook een acte van onbekwaamheid uitgereikt tegenover de raad van Neder-Betuwe. Als daarvoor een referendum zou zijn uitgeschreven had dat de voorstanders gedwongen er deskundigen bij te halen en b.v. de visie van Rijkswaterstaat te vragen. De gemeenteraad van Tiel zou dan deze zeperd bespaard zijn gebleven.

In al deze gevallen geldt wat landelijk voor het weggeven van miljarden vennootschapsbelasting aan multinationals geldt: de maatregelen stonden in geen verkiezingsprogramma’s. De beleidsmakers kunnen dus niet zeggen dat ze via de verkiezingsprogramma’s mandaat van de burgerij kregen.

Uit het onderzoek van de Tilburgse wetenschapper Koen van Krieken, die er op promoveerde, blijkt dat tal van beslispunten zich lenen voor een referendum. Je kunt als gemeente de bevolking het recht geven een “raadgevend referendum” af te dwingen als een bepaald aantal kiesgerechtigden erom vraagt en/of ook als raad zelf b.v. eenmaal per jaar een “consultatief referendum” organiseren. De kosten ervan belopen, zo becijferde Van Krieken, plm 2 € en als je het samen met een andere verkiezing (b.v. die voor provinciale staten in 2018) doet plm, 1.56 € per inwoner.

Het referendum als zodanig is ernstig in opspraak geraakt. Door de manier waarop D’66 ermee omsprong en doordat minkukels het misbruikten (Oekraïne-verdrag) om ons politiek stelsel te ondermijnen. Maar het lijkt landelijk weer in ere hersteld te worden en ditmaal vanuit onverdachte zijde. De door de wol geverfde en bepaald niet revolutionair denkende VVD-er Johan Remkes, voorzitter van de Staatscommissie Bestuurlijke Vernieuwing schijnt er een voorstander van te zijn. Het komt dus terug. Mogelijk samen met een kiesdrempel en de afschaffing van de Eerste Kamer.

Daarop vooruitlopend verdient het referendum een algehele rehabilitatie in de gemeente, nog altijd de eerste verdedigingslinie van onze democratie.