Precaire Precario

Door Huub van Heiningen op maandag 7 september 2015, geplaatst in Opinie, Politiek.

Het is voor een gemeente even aantrekkelijk als bedenkelijk belasting (precario) te heffen op leidingen van de nutsbedrijven. De ene gemeente doet het en de ander niet. Het nutsbedrijf dat de precario moet betalen verhaalt die (met de perceptiekosten er bovenop) op zijn afnemers. Maar de afnemers in gemeenten die deze precario niet heffen, krijgen dezelfde rekening als die in de gemeente die ze wèl heft. Een belastingheffing over de gemeentegrenzen heen, die wringt en mogelijk door de regering verboden zal worden.

Het gemeentebestuur van Tiel heeft veel geld nodig om een aantal ambitieuze plannen te kunnen uitvoeren en de daarvoor noodzakelijke verhogingen van de gemeentelijke belastingen, zou ongetwijfeld op forse weerstand stuiten. Daarom is sinds 2012 een nieuwe bron aangeboord – het heffen van z.g. precariorechten op leidingen en kabels van de nutsbedrijven – in Tiel van Liander. De heffing is gebaseerd op artikel 228 van de gemeentewet en vrij nieuw. Want tot voor enkele jaren werd er algemeen vanuit gegaan dat de gemeente dergelijke voorzieningen ten algemene nutte behoort te gedogen. Zoals ook particulieren dat moeten. Ook al omdat de nutsbedrijven in beginsel geen winst mogen maken en precariorechten dus simpelweg worden doorberekend aan de afnemers.

Krankjorum

Tiel is er, aldus het college in een brief aan de raad, in 2012 aarzelend aan begonnen wegens ‘de toen levende gedachte dat het parlement een einde zou maken aan de mogelijkheid tot het heffen van precariobelasting op netwerken van nutsbedrijven’. Maar – zo voegen B&W eraan toe ‘we leven nu medio 2015 en de discussie heeft nog steeds niet geleid tot enige besluitvorming. En deze situatie kan nog wel enige tijd voortduren’ . Dat klopt. Al jaren geleden heeft minister Plasterk aangekondigd dat hij streeft naar een wetswijziging die deze heffing onmogelijk zou maken. Maar hij heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten tegenover zich gekregen. Die vindt dat de gemeenten meer mogelijkheden moeten krijgen om eigen belastingen te heffen en dat de regering met compensatiemogelijkheden moet komen alvorens deze precariorechten te verbieden.  Al sinds 2009 wordt er in het parlement over de kwestie gehakketakt. Er zijn adviezen gevraagd aan de Raad van State en in antwoord op recente vragen uit de Tweede Kamer (2014Z23873) antwoordt de minister, dat het gaat om een zeer complexe materie en dat hij zo spoedig mogelijk met een wetsvoorstel komt. Ondertussen blijven we wat dit fenomeen betreft dus zitten met een situatie die vanuit beginselen van rechtsgelijkheid en belastingmoraal krankjorum zijn.

Omdat Liander ze doorberekent betalen nu ongeveer drie miljoen afnemers boven op hun rekening dertig euro aan precario en volgend jaar mogelijk veertig euro per jaar (aldus een woordvoerder van Liander), terwijl slechts een beperkt aantal gemeenten deze rechten heft. Want menig gemeentebestuur heeft principiële bezwaren tegen deze indirecte belasting op de consumptie. Zij vinden het juister accijnzen te heffen op luxe goederen en belastingen op omzet, inkomen, bezit en vermogen, dan de ‘eerste levensbehoeften’ als het verbruik van water daarmee te treffen. Daarmee worden dan immers ook grote gezinnen en minder draagkrachten extra belast.

Relatie

De belastingmoraal eist dat er een duidelijke relatie is tussen enerzijds de hoogte van de gemeentelijke belastingen en anderzijds hetgeen de burger er voor terugkrijgt. Waar een gemeente dan, ondanks principiële bezwaren ertegen, deze precario heft, zou het logisch zijn dat de kosten uitsluitend doorberekend werden aan de eigen inwoners.  Dat zou in concreto betekenen dat aan de Tielse klanten van Liander jaarlijks ongeveer 500 euro extra in rekening zou worden gebracht als de gemeenteraad de nu voorliggende suggestie van B&W volgt. Ze hoeven daarvoor echter vooralsnog niet te vrezen, want de wet schrijft voor dat Liander voor alle klanten hetzelfde tarief hanteert. Voorlopig blijven dus inwoners van de Neder-Betuwe, West-Maas en Waal en talrijke andere gemeenten die deze precariorechten niet heffen, meebetalen aan wat Tiel Liander in rekening brengt.

Of dat zo blijft is zeer de vraag. Het ligt immers voor de hand, dat – als de heffing geoorloofd blijft – de regering alle gemeenten zal adviseren hem in dezelfde mate te heffen óf zal bepalen dat deze precario alleen aan de eigen inwoners mogen worden doorberekend. 

Het college van B&W windt er geen doekjes om – het heffen van precario op het electriciteitsnet is voor Tiel een precaire zaak. Daarom wordt er aan de raad een suggestie voorgelegd zonder een duidelijk positief – laat staan enthousiast – advies. Toen overgegaan werd tot het heffen van precariorechten op de gasleidingen hebben B&W de raad medegedeeld dat het juridisch onmogelijk was ook het electriciteitsnet te gaan belasten. Want als een van de oprichters ervan heeft Tiel destijds met de PGEM afgesproken dat deze stroomleverancier altijd leidingen en kabels in en boven gemeentelijk territorium mocht hebben zonder precario-rechten te betalen. Als rechtsopvolger van PGEM en Nuon gaat Liander ervan uit dat die afspraak nog altijd geldt.

In een (volgens B&W van Tiel) vergelijkbaar geval heeft het Gerechtshof in Amsterdam op 2 oktober 2014 bepaald dat dergelijke oude afspraken in civiel-juridische zin niet automatisch overgaan op een rechtsopvolger. Liander is tegen deze uitspraak in beroep gegaan bij de Hoge Raad, die pas over enkele maanden met een uitspraak. En om het nog ingewikkelder te maken heeft de rechtbank in Arnhem op 11 juni j.l. een uitspraak gedaan in een zaak tussen de gemeente Zaltbommel en Liander, die – volgens de rechtbank terecht een beroep gedaan had op oude overeenkomsten. Aan Zaltbommel is het dus vooralsnog verboden precariorechten te heffen op het electriciteitsnet.

Maar het gemeentebestuur van Tiel wil graag de ijzers in het vuur houden en Liander met terugwerkende kracht precario-rechten op de electriciteitsrechten in rekening brengen tot een bedrag van niet minder dan 6.620.000.- euro. Een woordvoerder van de directie van Liander is er duidelijk over: “Als Tiel zoiets inderdaad zou proberen mag iedereen ervan verzekerd zijn dat we het raadsbesluit zullen aanvechten tot in hoogste instantie. Dit is echt ongehoord”. De gemeenteraad mag het binnenkort zeggen en zal wel niet zo onvoorzichtig zijn die ruim zes miljoen als inkomstenpost mee te nemen in de gemeentebegroting. Want die zou dan meer dan ooit op drijfzand zijn gebouwd.

Veel leidingen in de grond. Westluidensestraat, juni 2014