Het Joodse monument in de Sint-Agnietenstraat is na vele jaren weer helemaal in orde. Het betreffende monument bevindt zich op de muur naast het hek dat toegang geeft tot de steeg naar de voormalige synagoge van Tiel. Het monument laat een tranendal zien dat herinnert aan het lot van de Joodse inwoners van de stad in de jaren 1942-1943.
Jarenlang was er in Tiel alleen een monument op de Joodse begraafplaats aan de Voor de Kijkuit. Daar kwam in 1996 verandering in. De Betuwse kunstenaars Willem den Ouden en Johan Goedhart ontwierpen een monument bij de voormalige synagoge (sinds 1978 als moskee in gebruik). Het gaat om een tranendal met plaquette. In de tranen bevinden zich kleine luidsprekers en daaruit werden voortdurend de namen uitgesproken van de Joodse slachtoffers die Tiel en omgeving telde. Burgemeester E.J. van Tellingen onthulde het monument op 3 mei 1996.
Het nadeel van een ‘sprekend’ monument is, dat de techniek na een aantal jaren te wensen overlaat. Al meer dan tien jaar geleden viel de installatie stil. Pogingen om hem te repareren mislukten geheel of ten dele. Soms kwam er af en toe een naam, vaak helemaal geen geluid.
Het repareren van de installatie had nogal wat voeten in de aarde. Zo bleek dat de muur waarop het monument bevestigd is, particulier bezit was. De muur en het schuurtje (het voormalige mikwe, ritueel bad) moesten eerst in gemeentelijk bezit overgaan. Een tweede juridisch probleem was dat ook de geluidsinstallatie bij het kunstwerk hoort en dat zonder toestemming van de kunstenaar niets mag worden aangepast. De namenlijsten en de oorspronkelijke opnamen waren ook niet meer beschikbaar. Het duurde enige tijd vóór Johan Goedhart (in Frankrijk) gevonden was. Hij gaf gelukkig wel toestemming.
Dat de techniek van 1996 zwaar verouderd was, is duidelijk. Er moest dus een nieuwe computer komen en die moet tegen een stootje kunnen. De namen moesten opnieuw worden opgezocht. Daarvoor zorgde Pierre van der Schaaf die nauw betrokken is bij het Joodse verleden van Tiel. Mensen van Ter Navolging – de huidige beheerder van de Joodse begraafplaats – en van de gemeente spraken de namen en de slotzin in meerdere talen opnieuw in.
Het plaatsen ging ook nog niet zonder slag of stoot. Zo moest er een nieuwe stroomverbinding komen vanaf een punt, waar de gemeente een eigen meter heeft. Het heeft Ilse Schuuring, de gemeentelijke ambtenaar die de klus moest coördineren, vele uren en slapeloze nachten bezorgd. Maar tenslotte is het gelukt: het monument is weer ‘sprekend’.
Op dinsdag 2 mei vond de ingebruikname plaats. Er was een dertigtal personen aanwezig. De meesten waren vertegenwoordigers van de Gemeente Tiel, het 4-Meicomité, de Stichting Ter Navolging, de Vereniging Oudheidkamer en het comité dat in 1996 het monument tot stand bracht. Ook kunstenaar Johan Goedhart was ter plaatse. Er waren enkele personen uit de voormalige Joodse gemeenschap van Tiel aanwezig. Onder hen twee personen die als kind tijdens de oorlog ondergedoken zijn geweest. Dat betreft Ido van Blijdesteijn en Ben Manassen.
Als eerste werden de mensen door wethouder Frank Groen verwelkomd. Hij schetste het grote belang voor de gemeenschap om via het monument te herinneren en te beseffen waartoe onrecht kan leiden. Hij eindigde met de woorden die in vele talen ook uit het monument klinken: “Ik zeg: dit nooit meer”.
Na de wethouder sprak Ben Manassen enkele woorden van dank en zong toen in het Hebreeuws een psalmtekst. Na hem nam Franklin van Blijdesteijn, een van de laatste nog in Tiel wonende vertegenwoordigers van de oude Joodse gemeenschap, het woord. Hij benadrukte hoe de moord op de Tielse Joden in 1942-1943 een einde had gemaakt aan het Joodse leven ter plaatse. De vier families die terugkwamen, konden slechts met elkaar de Joodse feesten vieren, maar geen echte gemeente meer opbouwen.
Vervolgens gingen wethouder Frank Groen, Ben Manassen, Franklin van Blijdesteijn en Astrid Attali – van IJssel (lid van het comité 1996) naar de apparatuur om de stemmen weer te laten klinken. Dat lukte, maar door de drukte en het lage geluidsniveau moest ieder vlakbij het monument komen om het goed te kunnen horen.
Het geluid moet natuurlijk niet storend zijn voor de omgeving. Vanaf 17.00 uur houdt het op om pas de volgende ochtend weer te beginnen. Toch mag het geluidsniveau nog wel wat omhoog, want dat kan nooit tot overlast leiden.
fotoalbum
Reacties zijn gesloten.