Feestelijke onthulling gedenkborden bij vroegere Molukse woonoorden In Tiel

Door Bert Leenders Op mrt 23, 2022

Maandag 21 maart was het 71 jaar geleden dat de eerste Molukkers uit Indonesië naar Nederland kwamen. De gemeente koos die gedenkwaardige dag uit om de twee herinneringsborden bij de woonoorden van destijds in Tiel, die enkele maanden geleden al geplaatst zijn, formeel te onthullen. Dat gebeurde op verzoek van de Molukse gemeenschap in kleine kring met een ontvangst en toespraken in de bovenzaal van het Ambtmanshuis en een rit per bus langs de herinneringsborden, Het bord aan de Burgemeester Meslaan is daar door burgemeester Hans Beenakker en mevrouw Talapessy – Laisina onthuld.

Fotoalbum onder de tekst

Tussen 21 maart en 21 juni 1951 arriveerden in Rotterdam twaalf vrachtschepen met Molukse KNIL-militairen met hun gezinnen in Nederland. In totaal kwamen toen ongeveer 12.500 mensen naar Nederland. Zij werden ondergebracht op bijna 100 verschillende plaatsen, waaronder twee in Tiel.

Schutsluizen en Elzenpasch

Een grote groep van ongeveer 200 Molukkers werd in Tiel gehuisvest in barakken die eerder dienst deden als huisvesting van arbeiders die via een werkgelegenheidsmaatregel, gewerkt hadden bij de bouw van het Amsterdam-Rijnkanaal. Dit ‘kamp’ lag op een terrein dat begrensd werd door de Peppellaan, Grotebrugse Grintweg en de spoorlijn Tiel – Arnhem / Nijmegen. Een tweede kleinere groep van 12 gezinnen kreeg een tijdelijke woonplaats in de villa en een bijbehorende barak op het terrein de Elzenpasch in Drumpt aan de Burgemeester Meslaan. Die tijdelijke woonplaatsen duurden overigens tien jaar. Pas toen kwam er in Tiel-West passende huisvesting voor deze mensen beschikbaar.

Diepe teleurstelling

De reis naar Nederland liep voor de Molukse militairen en hun gezinnen in Nederland uit op een diepe teleurstelling. Burgemeester Beenakker noemde het een koude douche. In Indonesië waren zij militairen in Nederlandse dienst die zich trouw ingezet hadden voor de Nederlandse zaak. Zij rekenden in Nederland op een behandeling als militair in dienst van de Nederlandse overheid en verwachtten binnen zes maanden terug te kunnen keren naar hun eigen republiek (RMS, Republik Maluku Selatan) binnen de Indonesische archipel. Eenmaal in Nederland werd hen de militaire status ontnomen en raakte een terugkeer naar een zelfstandige Molukse staat steeds verder uit zicht. De ontvangst in het koude Nederland was kil. Pas jaren later groeide in Nederland het besef dat deze groep Nederlanders onvoldoende recht was aangedaan.

Herinneringsmonumenten

Dat gebeurde ook in Tiel. Daarbij speelde Vic Latumahina samen met de werkgroep Eerbetoon Molukse KNIL-militairen samengesteld uit leden van de Tielse Molukse gemeenschap een belangrijke rol. Een inventarisatie van ideeën onder de Tielse Molukse Nederlanders om de herinneringen levend te houden, leverde 30 ideeën op. Daarvan werden er 10 aan de gemeenteraad voorgelegd. Die koos er drie uit. Dat waren: een gedenkplaat naast het oorlogsmonument bij de Sint Maartenskerk in Tiel, een gedenkbord bij de twee voormalige Molukse woonoorden Schutsluizen en Elzenpasch en een interactieve wandelroute langs historische ijkpunten van de Molukse gemeenschap in Tiel. Daar is later nog aan toegevoegd het beschermen van de meer dan 60 graven van in Tiel overleden Oud-KNIL-militairen en hun echtgenotes.

Officiële onthulling

Op de voor Molukkers gedenkwaardige dag 21 maart werden de al eerder geplaatste herinneringsborden bij de vroegere woonoorden plechtig onthuld. Dat gebeurde met een herdenkingsbijeenkomst waarvoor een vertegenwoordiging van de Molukse gemeenschap en de gemeenteraad naast de verantwoordelijke wethouder Melissen en burgemeester Beenakker aanwezig waren. De burgemeester en Ferry Huwae, lid van de werkgroep, die het idee voor de borden geopperd had hielden daar passende herinneringstoespraken. De aanwezige Molukse vertegenwoordigers toonden tijdens de bijeenkomst en de daaropvolgende busrit langs de twee vroegere woonoorden veel waardering voor de wijze waarop de gemeente Tiel invulling heeft gegeven aan de verankering van de geschiedenis van de Molukse gemeenschap in Tiel in de openbare ruimte. Daaruit sprak het gevoel van erkenning van en waardering voor de Molukse gemeenschap. Ferry Huwae herinnerde er aan dat het besluit van de gemeente om de graven van KNIL-militairen te beschermen en bij te dragen aan het onderhouden hiervan ondertussen door veel andere gemeenten is overgenomen.

Om de aandacht op de borden te vestigen heeft de gemeente een informatieve kaart laten drukken waar aandacht voor de borden gevraagd wordt en de borden op zijn afgebeeld. Deze kaarten komen beschikbaar bij de toeristische informatiepunten.

De Molukse gemeenschap in Tiel

In Tiel wonen momenteel ongeveer 1000 Tielenaren met Molukse wortels. Veel van hen wonen in enkele straten in Tiel-West. De gemeenschap beschikt daar over een eigen kerkgebouw en de welzijnsstichting Buah Hati. De huizen in de Molukse wijk zijn kort geleden grondig gerenoveerd en deels nieuw gebouwd.

Fotoalbum: