Een onbekend en bedreigd kunstwerk in Tiel

Drie jaar geleden heb ik in De Tielenaar geschreven over het bijzondere kunstwerk in het oude HBS-gebouw: de gebrandschilderde ramen van de hand van Joep Nicolas (https://detielenaar.nl/historie/2018/12/een-mooi-maar-onbekend-kunstwerk-in-tiel/). Dat zich aan het gebouw ook al sinds juli 1930 nog een bijzonder kunstwerk bevindt, is veel minder bekend. Het betreft de bronzen plaquette van August Falise met de afbeelding van de in 1928 overleden directeur H.J. Slothouwer.

Wie was Slothouwer?

Jan Hajo Slothouwer werd geboren op 1 juni 1873 in Meppel. In september 1902 werd hij leraar scheikunde en biologie aan de Tielse HBS. In datzelfde jaar trouwde hij met de Groningse Aletta de Haan en met zijn gezin (er kwamen vier kinderen) vestigde hij zich in Tiel. Bij het vertrek van directeur B. Wijnhoff in 1906 volgde Slothouwer hem op als schoolleider. Hij had een enorme inzet voor de school en gold al spoedig als een van de beste HBS-directeuren in Nederland. Onder zijn leiding groeide de school flink en bijzonder was, dat die groei vooral kwam door de extra toeloop van meisjes.

Jarenlang spande Slothouwer zich enorm in voor nieuwbouw en in 1928 kwam die in zicht. Juist toen het zover was, overleed hij op 13 oktober 1928 na een kortstondige ziekte. Bij zijn begrafenis op Ter Navolging was een enorme opkomst. Het was kennelijk de wens van de leraren aan de school om de gedachtenis aan Slothouwer vast te houden in een plaquette bij de ingang van het in 1930 geopende nieuwe gebouw.

De kunstenaar

De opdracht tot het maken van de plaquette werd gegeven aan August Falise (1875-1936). Dit was een in Wageningen geboren en wonende beeldhouwer en medailleur. Hij maakte veel beelden. Daarbij waren veel heiligenbeelden, maar hij maakte bijvoorbeeld ook een borstbeeld van de in 1914 in Albanië vermoorde overste Lodewijk Thomson, waarvan tegenwoordig een replica staat in het gebouw van de Eerste Kamer in Den Haag. Verder waren ook zijn medaillons bekend, zoals dat bij de geboorte van prinses Juliana in 1909. Vermoedelijk was het zijn bekendheid met deze kunstvorm, waardoor hij de opdracht voor de Slothouwerplaquette kreeg.

De onthulling

In de veelheid van activiteiten rond de opening van het HBS-gebouw in 1930 is de onthulling van de plaquette publicitair enigszins ondergesneeuwd. Na een optocht van reünisten werden op 18 juli 1930 eerst de twee grote gebrandschilderde ramen onthuld. Daarna ging men naar de voordeur van het gebouw. Leraar geschiedenis J. Gotlieb onthulde de plaquette die links vóór de voordeur was aangebracht. Daarna droeg oud-leraar A.C. Sonneveldt een gedicht voor en plaatste leerling Adriaan van Noort een lauwerkrans.

Onbekend en onbemind

Duizenden jongeren en volwassenen moeten sinds 1930 langs het kunstwerk zijn gelopen. Toch kreeg het algemeen weinig aandacht.

In De Gelderlander beschreef Rutger van der Zalm het in december 1996 in zijn rubriek “In de ooghoek”. Het werd maar een enkele keer goed schoongemaakt. Wie Slothouwer was, weet heden ten dage nagenoeg geen Tielenaar. Terwijl de groot- en overgrootouders van menig Tielenaar hebben geprofiteerd van zijn inspanningen.

Meestal zat er wel wat vuil of vogelpoep op het kunstwerk, maar tegenwoordig is het werkelijk in schandelijk slechte staat. Boven de plaquette zit een gaatje in het betonnen dak, waardoor er water en troep overheen loopt. Daardoor ziet het kunstwerk er erbarmelijk uit. De vereniging van oud-leerlingen en docenten (TOV) wil zich sterk maken voor behoud en herstel. Wellicht kan een mooi opgeknapt schoolkunstwerk straks een plaats vinden in de nieuwbouw.

zie ook: https://detielenaar.nl/historie/2021/04/de-bouw-van-de-rijks-hbs-tiel-in-1928-1930/