Verslag symposium Erfgoedzorg 7 oktober in Tiel

Door Bert Leenders op vrijdag 13 oktober 2017, geplaatst in Opinie, Kunst & cultuur, Historie.

Zaterdag 7 oktober organiseerde de Erfgoedcommissie van de Vereniging Oudheidkamer voor Tiel en Omstreken een symposium onder de titel: Erfgoedzorg: investeren in identiteit.
Dit symposium werd georganiseerd omdat politiek en bestuur van de stad steeds meer inzien dat het bewaren, zichtbaar maken en benutten van het lokale erfgoed naast voorzieningen op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg, cultuur, vervoer en een aantrekkelijk winkelklimaat belangrijk zijn voor de aantrekkelijkheid van Tiel als woongemeente en het vestigingsklimaat voor bedrijven. Mooi erfgoed trekt ook dagjesmensen en toeristen naar de stad en zorgt voor extra inkomsten voor winkels en horeca. Ondanks het besef van dit belang kun je constateren dat in de praktijk het gewenste beleid bij het nemen van beslissingen en de uitvoering hiervan op het brede terrein van het erfgoed niet altijd die prioriteit krijgt die het verdiend.
Het doel van het symposium was om te leren van succesvolle initiatieven elders in Nederland en een goed gebruik te maken van deskundige organisaties op het brede terrein van monumenten zorg en erfgoedbeheer. Een belangrijk onderdeel was daarbij het optimaal benutten van kennis, ervaring en menskracht van de organisaties die zich bezighouden met de erfgoedzorg en de onderlinge samenwerking van deze organisaties en die met de gemeente te verstevigen. Met als resultta: een nog aantrekkelijker stad.
Daartoe had de erfgoedcommissie een programma met deskundige inleiders en een zaalgesprek samengesteld. Genodigden waren sleutelfiguren van organisaties die zich in de stad en regio bezighouden met erfgoed en leden van de gemeenteraad en raadscommissies. Ruim veertig personen hadden zich aangemeld voor het seminar, waaronder tot teleurstelling van de organisatoren slechts een raadslid en een klein aantal commissie leden. Burgmeester Hans Beenakker en wethouder voor onder meer stadsontwikkeling, monumentenzorg en archeologie, Ben Brink, namen wel deel.

De eerste inleider was Yvonne Jacobs, Oud-voorzitter van het historisch genootschap A.W.K. Voet van Oudheusden te Culemborg. Zij vertelde over de belangrijke bijdrage van het genootschap om de Binnenpoort in Culemborg te behouden en restaureren en het beeldbepalende stadhuis te restaureren. Centaal in haar inleiding stond echter de inzet met uiteindelijk een positief resultaat om de beeld- en skylinebepalende kapel van het vroegere bisschoppelijk seminarie voor sloop te behoeden. Belangrijke succesfactoren waren daarbij de enorme steun van de gealarmeerde bevolking, toen de sloopplannen werkelijkheid dreigden te worden en het zoeken naar gebruiksmogelijkheden.

Na de inleiding trakteerde bakkerij van Ooijen de aanwezigen op een eetbaar stukje erfgoed, de Tielse kermiskoek. Deze kermiskoek, ook wel liefdeskoek genoemd, staat op de nationale lijst voor immaterieel erfgoed. Magda van Ooijen schetste kort de activiteiten, die het bedrijf en een pas opgerichte stichting ontplooien, om de erfgoedvermelding voor het eigen bedrijf en de stad maximaal uit te nutten. Veel inzet met resultaat is ook nodig is om de belangrijke nominatie te behouden.

Gedeputeerde Josan Meijers liet weten dat de provincie een goed erfgoedbeheer en benutting belangrijk vind om dit te behouden maar ook om te profiteren van de economische waarde. De provincie voert geen actief beleid, maar onderstunt met advies, regelgeving en subsidies goede initiatieven van gemeenten en bevolking. De provincie heeft hiervoor verschillende fondsen. Die hebben wel een aanvullend karakter . Mevrouw Meijers pleitt ook voor aandacht voor nieuw erfgoed zoals industriegebouwen en wederopbouw.

Karel Loef, de directeur van erfgoedvereniging Bond Heemschut schetste de mogelijkheden die zijn vereniging heeft om lokaal ondersteuning te geven. Zijn adviezen aan politiek en bestuur: Neem erfgoedzorg op uw verkizingsprogramma; in het coalitieakkoord moet een paragraaf gewijd zijn aan erfgoedzorg; maak een goed gebruik van vrijwilligers, werk samen! Maak een goed gebruik van Layars, apps en zorg voor routes. Werk samen met media en zorg uiteraard voor een helder en resultaatgericht beleid.
Jette Jansen, adviseur Erfgoed & Identiteit van de stichting Erfgoed Gelderland vertelde boeiend over het belang van het zichtbaar maken van verhalen over erfgoed, verdwenen bedrijven en belangrijke of kleurrijke personen. Zij noemde een aantal voorbeelden van personen, situaties of bedrijven uit de Tielse historie waar een mooi verhaal over te vertellen valt. Een greep hieruit: een verhaal bij het schildje op het pand waar ooit de Tielsche brandverzekering in zat, de plaats waar de eerste Tielse stoommachine aanleiding gaf tot burenruzies, de smederij op het plein , slijterij van Gessel, die zelf nog bottelde, de limonadefabriek Hilo Cola, die zijn Jel en Hilo Cola midden in de Voorstad bottelde en de wagenmakerij van de gebroeders Emans.

Uit Zutphen waren Hendrik Haafkens, het boegbeeld van het erfgoed van de gemeente Zutphen en Rene Sueters, wethouder van o.a Kunst & cultuur en economische zaken naar Tiel gekomen om hun ervaringen te delen. Zuthen heeft, in grootte vergelijkbaar met Tiel, door een goede samenwerking tussen gemeente en erfgoed organisaties enorm veel kunnen bereiken. Eigenaren van panden doen veel voor het behoud van het erfgoed. Er zijn veel panden gerestaureerd en waar mogelijk opengesteld voor het publiek. De gemeente heeft veel geïnvesteerd in een goede communicatie met inwoners en ondernemers. Iedere winkelstraat heeft zijn eigen vertegenwoordiger en contactpersoon met de gemeente. Die communicatie betaald zich terug in de vorm van begrip, steun en medewerking. Uit de bevolking kwamen mooie initiatieven. En mooi voorbeeld is het terugbrengen in het centrum van ‘De Puth achter Vreden’. Sueters wees op het belang van het vinden van een goede functie voor het erfgoed. Vaak is binnen de cultuursector wel een gebruiker te vinden. Cultuur en erfgoed vormen een uitstekende combinatie gaf hij de Tielenaren als tip mee. De erfgoedzorg heeft de stad geen windeieren gelegd. Zutphen is aantrekkelijk voor inwoners en bezoekers. Dat merken de binnenstadondernemers. Het centrum kent bijna geen leegstand. Om het centrum economisch te laten renderen ziet de wethouder er op toe dat in winkelcentra in de wijken de focus ligt op de dagelijkse boodschappen.
Het erfgoedbeleid van Zutphen wordt ondersteund door het gehele gemeentelijke beleid. Dat is gericht op versterken van kwetsbare inwoners, veel aandacht voor erfgoed educatie en toegankelijkheid van het erfgoed, het aantrekkelijk maken van de stad voor (kapitaalkrachtige) inwoners, het ondersteunen van een goed ondernemersklimaat, erfgoed gebruiken als aantrekkingskracht en inzetten op een compact en aantrekkelijk winkelcentrum. Ook samenwerking met de nabuurgemeenten vindt men in Zutphen belangrijk.

In een afsluitende levendige discussie geleid door de oud-voorzitter Menko Menalda van de vereniging Oudheidkamer Tiel e.o. werd op verschillende aspecten van de behandelde thema’s dieper ingegaan en ontstond een levendige gedachtewisseling. Enkele conclusies.

Tiel mist een goede voorziening voor toeristische informatie. Het is belangrijk dat die in Zinder snel veel meer body krijgt.
Naast een mooie stad, wordt het gevoel van welkom zijn ook bepaald door de houding, gedrag en servicebereidheid van mensen die informatiefuncties vervullen. Ook op beleidsniveau is het belangrijk de juiste mensen in te zetten. Enthousiasme, creativiteit, liefde voor de stad, durf, en samenwerkingsvermogen zijn daarbij belangrijke aspecten.
Het zou vreselijk zijn wanneer er op het Bleekveld een hoog appartementengebouw de St. Maartenskerk aan het oog ontrekt.
Erfgoedzorg verdient passende aandacht in het verkiezingsprogramma van ieder politieke partij.
In het coalitieprogramma mag een erfgoedparagraaf, compleet met nauwkeurig omschreven doelen niet ontbreken.
Erfgoed mag en geld kosten. Dat verdient zich zelf terug.
Tiel is ondanks veel moois soms onnodig prooi geworden van de sloophamer nog steeds goed bedeeld met erfgoed. Dat moet in goed staat behouden en goed benut worden.
Bert Leenders