Persoonlijke terugblik op twee jaar ‘regeren’ in Tiel

Er gebeurde afgelopen week weinig. Het belangrijkste nieuws leek wel een diner met amusement bij hotel-restaurant van der Valk. Daar vergaten een aantal gasten in hun enthousiasme even de 1,5 meter afstand. Alle media besteedden er aandacht aan, Tiel was voorpaginanieuws.

Deze bijdrage bevat daarom geen terugblik op de week maar een persoonlijke terugblik en evaluatie van het functioneren van de Tielse Coalitie. Die staat deze maand twee jaar aan het roer van het schip dat gemeente Tiel heet.

Op 21 maart 2018 was de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen in Tiel verrassend. De Partij van de Burgers sprong na een originele en enthousiaste verkiezingsstrijd van drie naar maar liefst acht van de 27 zetels in de raad. De partij werd daarmee met ster de grootste. Ongetwijfeld heeft het kort voor de verkiezingen plotselinge overlijden van de veel geprezen oprichter en boegbeeld van de partij, Pieter van den Burg aan dit succes bijgedragen. De eclatante overwinning leidde tot ongeloof en euforie bij de aanhangers van de partij en tot gevoelens van ontgoocheling bij de partijen die een of meer zetels verloren. Daarnaast was er bezorgdheid over de collegesamenstelling. Want de partij voor de Burgers had geen bestuurlijke ervaring en geen bestuurstraditie.

De PvdB koos voor de VVD en PvdA als coalitiepartners. Samen hadden de drie partijen met 16 zetels een comfortabele meerderheid van 5 zetels in de raad. Iedereen wist voor de verkiezingen dat de financiële situatie van de gemeente niet best was. Vrijwel direct na de verkiezingen bleek dat die nog veel slechter was dan waar men bij het opstellen van het coalitieakkoord van uit was gegaan. Voor de coalitie vormde dit echter geen reden om het beleid in minder kostbare zin bij te stellen. Het coalitieakkoord kreeg als titel en richtsnoer de naam ‘Tiel in Balans’. Centraal stond daarbij dat Tiel schoner, aantrekkelijker en zorgzamer moest worden met realistische plannen en met behoud en verbetering van een gezond financieel meerjarenperspectief.

Het college

De wethouders van de PvdB hadden in de startfase te veel de pet op van partijpoliticus in plaats van die als bestuurder van een centrumgemeente die zich ook verantwoordelijk voelt voor de regio. Drammen op eigen stokpaardjes deden menig wenkbrauw van bestuurders in de regio fronsen. Dat was slecht voor het imago van de gemeente in de regio. Tiel verloor er een stuk van zijn bestuurlijk gewicht en autoriteit mee. Positief resultaat van de kritiek op met name gemeenschappelijke regelingen is uiteindelijk wel dat bijvoorbeeld die uitvoerende organisaties met hun plannen en werkwijze meer rekening houden met de wensen van en de financiële gevolgen voor de gemeente.

Binnen het college heeft met name wethouder Groen (PvdB) zich ontwikkeld tot een bekwaam bestuurder die goed geïnformeerd blijkt, problemen voortvarend aanpakt en snel actie onderneemt.

Financieel verkeert de gemeente aan de rand van de afgrond. Naast externe oorzaken valt op dat het college de penibele financiële situatie wel met de mond belijdt en tegelijk makkelijk instemt met niet begrote uitgaven waarvoor in feite geen geld is.

De gemeenteraad

Bij de start was de sfeer in de gemeenteraad gespannen. De coalitie voelde zich oppermachtig en zette bijna alles op de uitvoering van het coalitieprogramma. Ideeën en plannen van de oppositie kregen geen of nauwelijks gehoor. In de loop der tijd is er een wat meer ontspannen sfeer ontstaan en zijn partijen wat constructiever naar elkaar toe.

Opvallend is de geringe bijdrage aan het beleid van de grootste coalitiepartij. De Partij van de Burgers in de raad mist niet alleen Pieter maar ook de beide wethouders die hun mannetje en vrouwtje stonden in het politieke debat, met ideeën kwamen en goed samenwerkten met alle partijen. De inbreng beperkt zich nu veelal tot het voorlezen van een vooraf opgeschreven positief oordeel over nagenoeg alle collegevoorstellen, het lof toezwaaien aan de eigen wethouders, het vaak slecht gemotiveerd leveren van kritiek op opmerkingen van de oppositie en het uitbrengen van een stem. Inhoudelijk draagt de partij weinig bij aan het controleren van het college en het vaststellen van kaders. Jammer is ook dat de partij geen lid telt dat het fractievoorzitterschap goed blijkt te kunnen vervullen. De twee andere coalitiepartijen doen het veel beter en maken zoals gebruikelijk diverse kanttekeningen bij voorstellen, geven waardevolle tips en attenderen op risico’s en niet voorziene gevolgen. Doch als het er op aan komt houdt men de rijen gesloten.

De inbreng van de oppositiepartijen verschilt inhoudelijk flink. Klassieke bestuurspartijen als CDA en D66 beschikken over een uitgebreide ervaring en een achterban die van wanten weet. Je merkt dat de vertegenwoordigers veel tijd besteden aan hun raadslidmaatschap. Dat kan niet van alle andere oppositiepartijen gezegd worden. Sommige vertegenwoordigers praten veel maar zeggen weinig. Een enkeling hoor je helemaal niet of krijgt van zijn of haar fractievoorzitter de kans niet om een menig te geven. Per saldo zitten er naar mijn mening te veel partijen in de raad, waarbij de verschillen meer zitten in de historie en cultuur dan in programmatische punten.

De uitvoering van het programma

De rondweg in Passewaaij is een belangrijke prioriteit, die in de verkiezingsprogramma’s van vrijwel alle partijen stond. Het geld moet komen uit de opbrengsten van de verdere ontwikkeling van de wijk. Concrete stappen zijn er nog niet gezet. Wel staat er een onderzoek in de steigers naar de mogelijkheden van een derde ontsluitingsweg.

Het plan om te bouwen in stedelijk gebied lukt aardig. Het aantrekken van de woningmarkt en de stijging van de huizenprijzen zorgen er voor dat projectontwikkelaars weer stappen durven zetten. Ook het college heeft zelf een aantal initiatieven genomen, waardoor er momenteel druk gebouwd wordt op verschillende plaatsen in de stad. De voorgenomen invoering van de startersleningen is gerealiseerd.

Het college heeft vrijwel direct een veegwagen aangeschaft. Een goed initiatief, dat echter door de afschrijving en salariskosten een flinke jaarlijkse last oplevert. Die wagen zou overbodig zijn wanneer er wat meer aandacht was besteed aan het gedrag van de inwoners die al dat vuil op straat gooien. Met Avri zijn afspraken gemaakt om zwerfvuil, volle afvalbakken en afval gedumpt op ongewenst plaatsen sneller weg te halen. Dat gebeurt maar het blijkt dweilen met de kraan open. Een flink aantal Tielenaren weigert om één euro te betalen voor een zakje restafval. Zij zetten het naast de container waar zij het in horen te stoppen of dumpen het op andere plaatsen. Overigens heeft de gemeente Tiel zich steeds als tegenstander van dit brengsysteem getoond, maar moest buigen voor de keuze van de overige gemeenten die samen met Tiel de Avri opgericht hebben en besturen. Ondertussen is wel duidelijk dat de door de coalitie begeerde nascheiding van restvuil technisch nog niet mogelijk is.

De criminaliteit is in Tiel afgenomen maar dat spoort met de afname in de rest van het land. Vraag blijft steeds of de criminaliteit echt afneemt of dat de inwoners geen aangifte doen omdat ze weinig merken van politieactie nadat ze aangifte gedaan hebben. Jeugdoverlast neemt de laatste tijd weer toe en is in feite nooit weggeweest.

Ondanks het aantrekken van een stadsmakelaar heeft het college de toename van de winkelleegstand niet kunnen keren. Vraag daarbij is of je dit ook wel kon verwachten. In de omliggende dorpen zijn er winkels bijgekomen, mensen blijven steeds meer via internet kopen of geven afgedankte goede spullen een tweede leven. Ook de opening van het nieuwe Westlede, met zijn ruime gratis parkeergelegenheid zal niet helpen om het aantal bezoekers van de binnenstad te verhogen. Het college kwam wel met een realistisch plan om het winkelgebied te verkleinen.

Het college heeft stappen gezet om het aantal parkeerplaatsen aan te passen aan de behoefte. Feit is dat veel mensen in de omgeving de parkeertarieven aan de hoge kant vinden en dat zien als een drempel om in Tiel hun inkopen te doen.

Het college heeft het werk om de kademuur en Waalkade weliswaar later dan voorgenomen in uitvoering gegeven. De uitvoering blijkt wel veel meer te kosten dan het beschikbare budget.

Het plan om de weekmarkten door een derde partij te laten uitvoeren is uitgevoerd. Het streven naar een aantrekkelijker en gevarieerdere weekmarkt heeft nog geen succes opgeleverd. De markt in Tiel leidt in tegenstelling tot bijvoorbeeld de markt in Geldermalsen een kwijnend bestaan.

De coalitie heeft het bestaande plan om een nieuw sober zwembad te bouwen uitgevoerd en dat door het aanvankelijk geplande begrotingsbedrag flink op te hogen ook voorzien van vermaak. De tijd zal leren of de bouw van een nieuw zwembad met een lege portemonnee wijs was. Laten we hopen dat door besparing op energie en een toename van het aantal bezoekers de scepsis bij enkele oppositiepartijen over het duurdere plan onterecht blijkt.

Er zijn toe nu toe kleine stapjes gezet om Tiel fietsvriendelijker te maken. Enkele plannen liggen nog in het verschiet.

Op het gebied om de inwoners meer te laten bewegen zijn mede dankzij een rijkssubsidie stappen gezet.

Concrete stappen om het toerisme te bevorderen moeten nog gezet worden. Wel is een onderzoek naar de mogelijkheden afgerond. Het college zette nog geen concrete stappen om een goed toeristisch informatiepunt, dat Tiel sinds de opening van Zinder node mist, te reactiveren.

De voorgenomen analyse van de jeugdhulp heeft plaatsgevonden. Met de conclusies is nog niet veel gedaan. De tekorten op dit terrein blijven schrikbarend hoog en hebben er in vijf jaar voor gezorgd dat de reserves van de gemeente bijna uitgeput zijn. Gespecialiseerde ondersteuning van de huisartsen lijkt enige invloed te hebben op het aantal verwijzingen naar dure zorg.

Voor het bieden van hulp aan inwoners met grote schulden is een convenant afgesloten. Datzelfde geld voor het dementievriendelijker maken van de gemeente.

Op onderwijsgebied werden stappen gezet om eerder gemaakte plannen uit te voeren. Een nieuwe Mavo werd gebouwd en de locatie Heiligestraat van het Lingecollege wordt onderhanden genomen. Het college kwam met een enthousiast ontvangen idee om de VMBO-afdeling van het Lingecollege samen met het ROC-Rivor op het veilingterrein te huisvesten.

Over de voorgenomen vermindering van de regeldruk voor het bedrijfsleven hebben we nog weinig concrete stappen gezien.

Van een speciale inspanning om mensen met een arbeidsbeperking werk aan te bieden is nog weinig gebleken. Wel ventileerde de gemeente het idee om uit Werkzaak te stappen. Officieel neemt de raad in december 2020 een besluit over dit voornemen op basis van een rapportage van het college. Feitelijk lijkt het er op dat ook de coalitie het idee al heeft laten varen. Dat Tiel als centrumgemeente met dit idee kwam leverde veel negatieve goodwill op. Zelfs gedeputeerde Markink noemde het een onzalige gedachte.

De ambtelijke organisatie is niet op orde. Dat toont zich door regelmatige vertraging in het gereedkomen van notities en geklaag over werkdruk. De vraag is wel of meer dure menskracht in de situatie waarin de gemeente verkeert, de enige manier is om dit op te lossen.