Stadspoorten

Door Huub van Heiningen op zaterdag 4 juli 2015, geplaatst in Openbare ruimte.

Veel gebruikers van de binnenstad stappen er achteloos overheen en is het nog nooit opgevallen: in het plaveisel van de Voorstad bij de hoek van de Oliemolenwal zijn met gele stenen de contouren gemarkeerd van de verdwenen Zandwijkse poort. Wie er belangstelling voor heeft kan daardoor de exacte plaats terugvinden waar de poort gestaan heeft, zien hoe groot die was en welke ruimte de poortwachters hadden.
Deze straatmarkering is het resultaat van een typisch staaltje van burgerlijke ongehoorzaamheid. Dat kan nu wel verteld worden nu blijkens een publicatie “Hart van Tiel” in een dergelijke markering een oppepper voor de binnenstad ziet.
Dat was 10 a 15 jaar geleden heel anders. Mensen die (zoals ik) als gids fungeerden, rondleidingen in oude steden organiseerden en/of daaraan deelnamen, maakten kennis met het fenomeen: de exacte contouren van verdwenen stadspoorten afgetekend in de bestrating. “De stadspoorten, ooit beeldbepalende elementen van de oude stad, breng je er niet mee terug, maar aan de hand van zo’n markering kan iedere belangstellende een indruk krijgen hoe zo’n poort eruit zag. Ze zijn leuk voor stadrondleiders, die er toehoorders naar toe brengen om daar het beeld van vergane glorie te schetsen. Zo dragen ze bij aan de identiteit van de stad”,aldus een oude vriend van me, die ik ontmoette in het archief van de Raad van State, waarin de historische gegevens over de Nederlandse vestingwerken worden bewaard. Hij deed onderzoek naar de afmetingen van de stadspoorten van Zutphen en kent Tiel goed. Daardoor kon hij mij erop wijzen, dat juist in Tiel minstens 70% van de “funderingen” van de voormalige binnenpoorten vrij is van bebouwing. Het zou dus mogelijk zijn al die poorten geheel of grotendeels terug te brengen in het straatbeeld.
Heemschut propageerde het, ik ben ermee aan de slag gegaan en legde het idee onder vier ogen voor aan vier of vijf raadsleden. Die vonden het best aardig maar wilden het stuk voor stuk slechts verdedigen als idee van de eigen fractie. Of ik er dus maar mee naar de fractievergaderingen mee wilden komen. Ik vond dit echter een typisch apolitiek issue, zodat ik het tot tweemaal toe als inspreker in de commissie voor stadsontwikkeling en beheer ten berde bracht. De wethouder was echter mordicus tégen. Hij vond dat er geen gemeenschapsgeld aan dit soort flauwekul besteed mocht en stelde dat ook de winkeliers tegen zoiets gekant waren omdat ze vonden dat bezoekers van de binnenstad naar de etalages moesten kijken en niet naar de straat.
Nadat de zaak voor de tweede keer in de commissie was afgedaan, werd ik een beetje tot mijn eigen verbazing op de publieke tribune op de schouder getikt door ambtenaren. “Met goeie suggesties moet je in Tiel niet bij de politiek maar bij ons komen”, heette het. De andere morgen zat ik al tegenover drie ambtenaren, die mij vroegen met recente kadasterkaarten te komen, waarop de contouren van de poorten tot op de centimeter nauwkeurig waren ingetekend. “Zodra er een wegdek vernieuwd moet worden leggen we die contouren er dan in. Een vrachtje andere stenen kost een paar honderd gulden en dat ben je ook aan extra arbeidstijd kwijt. Dat zijn peanuts in de totale kosten en we hebben stratenmakers die het verschrikkelijk leuk vinden zoiets te doen”
De landmeter van het kadaster in Arnhem wilde er ook met plezier een dag voor uittrekken, zodat we door allerlei oude en nieuwe kaarten over elkaar te belichten exacte detailkaarten kregen van de locaties waar ooit poorten stonden. Die heb ik bij de ambtenaren afgeleverd en nog geen zes weken later zat de markering van de Zandwijkse poort in het plaveisel. De stratenmakers hebben zelfs speciaal voor die markeringen tot in de nachtelijke uren overgewerkt. Misschien wel om de kans te verkleinen dat de wethouder langs zou komen.
Onze wakkere fotograaf Jan Bouwhuis ontgaat zoiets echter niet, zodat er een foto van in De Gelderlander kwam. Ik ben er niet bij geweest maar hoorde uit betrouwbare bron, dat de wethouder op tilt gesprongen is toen hij de foto onder ogen kreeg en in eerste instantie eiste, dat die markering er weer uit moest. Uiteindelijk mocht die blijven zitten maar moesten de heren beloven zich gedweeër te zullen gedragen. Het incident gaf er aanleiding toe dat twee van de drie ambtenaren zijn gaan solliciteren en binnen een half jaar uit Tiel zijn verdwenen.
Het m.i. nog steeds aardige idee komt nu kennelijk opnieuw ter tafel en zal goede kansen maken. Bredero wist immers al hoezeer het in de politiek kan verkeren.