Onderwijsprijs KNAW voor Stella Blank (18) uit Tiel

Door Gast auteur Op jun 13, 2019

Tekst en foto’s: Dick Buijs

Sinds een aantal jaren looft de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen jaarlijks de onderwijsprijs uit. Dit is een prijs voor de beste profielwerkstukken die door leerlingen van middelbare scholen uit heel Nederland worden ingezonden. Stella Blank ontving op 11 juni 2019 de tweede prijs in de categorie Cultuur en Maatschappij: een studiebeurs ter waarde van € 1500,–.
Stella was in het afgelopen schooljaar leerling van gymnasium 6 van het Lingecollege in Tiel. Op de dag na deze prijsuitreiking hoorde zij dat zij voor haar eindexamen gymnasium is geslaagd.

Haar bekroonde profielwerkstuk is gewijd aan een onderwerp uit de Griekse Oudheid en kreeg de titel Dialectiek en Retorica, begrippen die zijn gerelateerd aan de oudste democratie in de geschiedenis van de mensheid.
Deze oudste democratie was gevestigd in de stadstaat Athene vanaf de vijfde eeuw voor Chr. De mannen die geen slaaf waren en die voldoende vermogend waren werden toegelaten tot de volksvergadering waar de besluiten met meerderheid van stemmen werden genomen. Er vonden debatten plaats en voor de deelnemers bleek het nodig om vaardigheden te bezitten om de medeburgers te overtuigen.
Rond 400 v. Chr. kende Athene ‘sofisten’, dat waren rondtrekkende leraren in welsprekendheid. Een van hen, Gorgias, wordt door de filosoof Plato beschreven. Gorgias’ filosofie van de welsprekendheid wordt aangeduid als Dialectiek. Hierbij gaat het niet alleen om de juiste argumenten maar evenzeer om ironie en om het oproepen van emoties (pathos). Plato stelt Gorgias (die zich ten doel stelt gelijk te krijgen) tegenover zijn eigen leermeester Sokrates die op zoek is naar de echte waarheid en die door de volksvergadering uiteindelijk is veroordeeld tot de dood door de gifbeker.
Aristoteles was op zijn beurt een leerling van Plato en van hem is het werk Retorica bewaard gebleven. Bij Aristoteles gaat het bij welsprekendheid om de feiten (logos), maar ook moet de spreker overtuigingskracht uitstralen (vergelijk het latere begrip charisma). Het oproepen van emoties (pathos) zoals bij Gorgias lijkt hij te willen vermijden, maar hij besteedt daar later toch uitgebreid aandacht aan.
Stella gaat in haar profielwerkstuk diep in op de kenmerken en de overeenkomsten en verschillen tussen Dialectiek en Retorica. Zij concludeert dat beide begrippen minder tegenover elkaar staan dan in de literatuur wordt aangenomen.
Aan het einde analyseert zij de televisierede van de Franse president Macron op de gele-hesjes-protesten aan de hand van de door de oude Grieken geformuleerde criteria voor welsprekendheid.
In april 2019 ontving Stella voor dit profielwerkstuk al een prijs die was toegekend door de Vereniging Oudheidkamer voor Tiel en omstreken.

De prijsuitreiking in Amsterdam op 11 juni was een feestelijke gebeurtenis, waar 12 profielwerkstukken, de schrijvers ervan en de begeleidende docenten van de diverse scholen in het zonnetje werden gezet. De begeleidende docent van Stella was haar leraar Grieks, Anton Simons. Veel profielwerkstukken waren door twee leerlingen samen geschreven en zij zullen hun prijs dan natuurlijk moeten delen. Opvallend was, dat in de categorie Natuur en Techniek de schrijvers allen jongens waren, terwijl de andere drie categorieën bijna uitsluitend vrouwelijke winnaars kenden. Dat gold ook voor het profielwerkstuk Genderneutraal Onderwijs, de winnaar in de categorie Economie en Maatschappij en geschreven door Anna en Susana uit Hilversum.