Geen rooskleurig beeld over Tiel in rapport ’De smaak van Tiel’

Door Bert Leenders Op mrt 20, 2019

Wat zijn de ambities, de opgaven, de uitdagingen voor de gemeente Tiel? En wat is de positie van de gemeente Tiel binnen de regio Rivierenland met daaraan gekoppeld de vraag wat vindt men van Tiel en wat wordt er van Tiel verwacht. Dat waren enkele vragen die de gemeenteraad beantwoord wilde zien. Bureau Berenschot kreeg de opdracht om dat te onderzoeken. Dat is gebeurd en woensdag 20 maart bespreekt de raad het resultaat en besluit men of Berenschot met de tweede fase van het onderzoek kan beginnen. Vragen zijn dan: Welke keuzen moet Tiel gelet op allerlei ontwikkelingen in de regio en in de maatschappij maken en hoe kun je de gekozen doelen realiseren. Raadsgriffier Wim Westerhof kwalificeerde het rapport als een eerlijk rapport waarin de gemeente zich kwetsbaar opstelt en waarin niets onder het tapijt geveegd wordt.

Het rapport bevat weinig schokkend nieuws. Het meeste was al wel bekend. Maar nu feiten en beelden geordend bij elkaar gebracht zijn en cijfers de meningen ondersteunen is het toch een pijnlijke kijk in de spiegel. Opvallend is dat bestuurders in de regio en provincie niet tevreden zijn over de wijze waarop de Tielse bestuurders de rol van Tiel als centrumgemeente in de praktijk vorm geven. Burgemeester Beenakker krijgt overigens lovende woorden.

Belangrijke en veelgenoemde rode draden in het rapport zijn: Er is een disbalans tussen draagkracht van de gemeente en het ruime aanbod aan voorzieningen. Tiel heeft geen duidelijk imago, Tiel is afhankelijk van de regionale samenwerking en de regio gemeenten zijn afhankelijk van Tiel. Dit wordt onvoldoende onderkend. Er heerst een wij /zij cultuur. Hierdoor kan de regio niet goed functioneren en wordt zij bijvoorbeeld door de provincie als onvoldoende krachtig ervaren. Tiel is te veel bezig met brandjes blussen en er ontbreekt een samenhangende lange termijn visie. En als laatste wordt de noodzaak genoemd dat naast keuzes maken er ook flink geïnvesteerd moet worden in de gemeente. Maar daarvoor ontbreekt het geld.

In een aparte publicatie zullen we de informatie die samen een redelijk complete foto van de Tielse samenleving schets maar ook de gemeentelijke financiën en de wijze van besturen samenvatten. In deze bijdrage beperken we ons tot de belangrijkste conclusies met een opsomming van de beelden, die er over Tiel bestaan.

Maar eerst zetten we de sterke en zwakke punten zoals die door Bureau Berenschot gezien worden op een rij.

De sterke punten van Tiel

Tiel is goed bereikbaar, het heeft een gunstige ligging; OV en wegennet naar Tiel zijn op orde.
Tiel biedt veel werkgelegenheid voor de eigen inwoners maar ook aan andere regiogemeenten.
Tiel heeft veel (grotere) bedrijven en ruimte voor uitbreiding van bedrijventerreinen.
De gemeente heeft veel culturele voorzieningen en veel cafés en restaurants in vergelijking met de regio.

Uitdagingen (lees problemen) voor Tiel zijn

De bevolking groeit al enkele jaren niet meer en zal vanaf 2020 tot 2050 zelfs een beetje dalen. Er zijn weinig jongeren tot 20 jaar en de vergrijzing neemt toe. Dat kan leiden tot een kleinere beroepsbevolking
Het aantal arbeidsmigranten uit met name Polen is explosief gestegen
De gemeente kent veel sociale problematiek. Dat speelt met name onder de jeugd. Veel kinderen groeien op in armoede, er is veel jeugdcriminaliteit en jeugdwerkloosheid, kindermishandeling komt te vaak voor en veel jongeren hebben aandacht en behandeling van de jeugdzorg nodig.
In Tiel wonen weinig hoogopgeleiden die voor een economische boost kunnen zorgen.

Bureau Berenschot heeft zijn conclusies mede gebaseerd op de resultaten van gesprekken met ambtenaren, raadsleden, vertegenwoordigers uit de bevolking, burgemeesters van de regiogemeenten en vertegenwoordigers van de provincie.

Hieronder treft u een aantal beelden die ontstaan zijn uit die gesprekken aan. Voor een deel zijn het beelden herhalingen van wat hierboven al gezegd is.

Beelden over Tiel

1) Wat zeggen ambtenaren en raadsleden

Tiel laat onvoldoende zien wat het in huis heeft. De sterke punten van Tiel worden onvoldoende benut.
De sociaaleconomische problematiek bij met name de jeugd is zorgelijk. Er zijn veel inwoners met taal achterstand, met een laag inkomen, schulden en/of betalingsachterstanden. Er wonen (te) veel werknemers uit Oost-Europa binnen de gemeente en te veel mensen hebben geen toegang tot voorzieningen en werkgelegenheid.
Tiel is wanneer je kijkt naar de bevolkingsopbouw en het voorzieningen aanbod niet in balans Er zijn te weinig inwoners met een hoger besteedbaar inkomen in relatie tot de aanwezige voorzieningen. De vraag is of daardoor die voorzieningen wel houdbaar zijn. dat betekent dat er meer mensen met een hoger inkomen moeten komen of gesneden moet worden in de voorzieningen.
Openbare ruimte is onvoldoende op orde en er is veel winkelleegstand. De treinverbinding en aansluiting tussen de twee lijnen behoeft verbetering.
Het bestuur maar ook het ambtelijk corps moet bij het oplossen van knelpunten veel integraler werken. Te vaak is men bezig met het oplossen van een geïsoleerd probleem zonder naar de gevolgen en afstemming met andere factoren te kijken.
Tiel zit financieel op slot. Om de problemen duurzaam aan te pakken is geld nodig en dat is er niet. Nog erger er moet fors bezuinigd worden. Door die situatie komt de gemeente ook vaak niet in aanmerking voor subsidies omdat het geld voor de eigen bijdrage ontbreekt. Financiële ondersteuning is nodig.
Door bovenstaande punten heerst er een negatieve sfeer, met de nadruk op wat niet kan. Dat werkt als een profetie die daardoor zichzelf waarmaakt.
Veel geïnterviewden vinden het noodzakelijk dat er snel concrete stappen gezet worden en duidelijke keuzen gemaakt moeten worden. Men mist het gevoel van urgentie bij het college.

Beelden over de regio bij ambtenaren en raadsleden

Tiel moet meer samenwerken met de gemeenten in de regio. Er zijn forse onderlinge cultuurverschillen. Veel regiogemeenten zijn niet alleen op Tiel georiënteerd maar ook op andere stedelijke centra binnen en buiten het regiogebied. Dat samen maakt de samenwerking moeilijk.
De Regio Rivierenland heeft geen sterk imago. Daardoor haalt het minder geld binnen dan andere regio’s. Naar de provincie toe moeten we veel meer eenheid uitstralen. De regio Rivierenland moet meer een dienende functie vervullen in plaats van een sturende rol. De agenda van de regio spoort lang niet altijd met de belangen van Tiel. We merken dat Tiel niet langer de grootste gemeente is.
Op sommige terreinen wordt in de regio goed samengewerkt op anderen veel minder. Een minder voorbeeld is de woningbouw. In de praktijk komen te veel sociale woningen in Tiel terecht.
De agenda van de regio houdt te weinig rekening met de belangen van Tiel.

2) Beelden bij bestuurders in de regio en provincie over Tiel

Externe gesprekpartners hebben een overwegend negatief beeld over Tiel. De gemeente is te groot voor servet en te klein voor tafellaken.
Tiel heeft van alles een beetje maar net niet genoeg. Niets springt er echt uit.
De bereikbaarheid van Tiel is voldoende maar door de ligging minder goed per spoor dan bijvoorbeeld Geldermalsen en Culemborg.
Tiel investeert wel in kwaliteit (Zinder, Agnietenhof, parkeergarage) maar net niet genoeg. Het winkelaanbod is te weinig onderscheidend.
Tiel moet echt stappen ondernemen om de bevolkingssamenstelling meer te spreiden over de verschillende inkomensgroepen. De huidige verdeling legt een te groot beslag op de financiële middelen.
Het bestuur van Tiel houdt zich vooral bezig met de waan van de dag. Het mankeert aan een toekomstvisie.
De laatste verkiezingen hebben Tiel geen goed gedaan. Het bestuur is naar binnen gekeerd en kijkt alleen vanuit de eigen positie naar de regio. Tiel gunt de andere regiogemeenten weinig. Tiel is een gemeente zonder vrienden geworden. Culemborg acteert op dat gebied beter.
Tiel wil graag centrumgemeente zijn, maar heeft die rol niet van nature. Tiel wil graag leidinggeven in de regio maar blijkt onvoldoende in staat om dat te doen. Wanneer Tiel krimpt zal het de centrumfunctie niet kunnen behouden. Dat levert dan problemen op voor de regio voor wat betreft zorg- en gezondheidsinstellingen.
Als Tiel centrumgemeente wil zijn, dan moet het zich ook als zodanig gedragen. Dat doet het bestuur te weinig. Bijkomend probleem is dat Tiel voor een centrumgemeente relatief klein is.
Tiel krijgt om zijn centrumfunctie goed te vervullen te weinig compensatie voor de stedelijke en maatschappelijke diensten. De gemeente heeft daardoor wel de kosten en lasten maar niet de opbrengsten.
Tielse bestuurders handelen in regioverband meer uit emotie, andere gemeenten zitten wat rationeler in de wedstrijd.

Het gaat weer wat beter met de regio. keuze voor drie regionale economische speerpunten was goede zet. De rol van Tiel is echter onduidelijk.
De regio is geen eenheid. Dat zou wel moeten om bij de provincie meer te bereiken.

Beelden uit de Tielse gemeenschap

Inwoners, ondernemers en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties zijn best trots op Tiel en voelen veel betrokkenheid bij de gemeente. Zij ervaren veel pluspunten. Daar wordt echter te weinig mee gedaan. De Waalkade is bijvoorbeeld een doorn in het oog.
Er is waardering voor de evenementen, de vele zorgvoorzieningen en de mooie ligging bij natuur en water. Daarbij wordt het buitengebied van de gemeente hoger gewaardeerd dan de stad zelf.
Ook de vertegenwoordigers vanuit de bevolking wijzen op de onevenwichtige samenstelling van de bevolking. Tiel heeft een hoog patatgehalte.
Bezoekers uit de omgeving zijn nodig om de voorzieningen en het winkelaanbod op peil te houden. Anderzijds is de regio van groot belang voor het imago van Tiel. De regio maakt het mogelijk dat Tiel zich Fruitstad aan de Waal kan noemen.

Er volgt een 2e deel over dit onderwerp.