Getuigen vertellen over de Tweede Wereldoorlog

In de aanloop naar vier en vijf mei herdenken we de gebeurtenissen en de doden van de Tweede Wereldoorlog. In totaal hebben bijna 400 mensen uit Tiel en omgeving als gevolg van het oorlogsgeweld de periode 1940-1945 niet overleefd. Tot de slachtoffers behoren militairen, veelal gesneuveld in de begindagen van de oorlog, burgerslachtoffers van de beschietingen in de laatste oorlogswinter, verzetsmensen, gefusilleerde gijzelaars en Joden. Ook verscheidene mannen die in het kader van de Arbeitseinsatz in Duitsland te werk waren gesteld, keerden niet terug. Tot de allerlaatste slachtoffers van de oorlog behoren vijf spelende kinderen, die in juni 1945 een kistje met projectielen vonden, dat ontplofte toen zij aan dat kistje kwamen. Daarnaast stierven nog een onbekend aantal mensen tijdens de oorlog een natuurlijke dood, waarbij de oorlogsomstandigheden een rol gespeeld kunnen hebben. Denk daarbij bijvoorbeeld aan uitputting tijdens de evacuaties onder zware omstandigheden, het ontbreken van adequate medische hulp of indirecte psychische of lichamelijke gevolgen van het oorlogsgeweld.

Op de site: Tielse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog (https://wo2.oudheidkamer-tiel.nl/overledenen_evacuatie.php) die leden van de Historische Werkgroep Tiel van de vereniging Oudheidkamer samenstelden, vindt u namen van de 400 mensen die de oorlog als gevolg hiervan niet overleefden. Per persoon is de relevante informatie vermeld, die het speurwerk van de leden van de werkgroep opleverde. Opvallend is het aantal Tielenaren dat door Engelse beschietingen vanuit Wamel in Tiel om het leven kwam. Wim Fase, speelde bij het zoeken naar namen en persoonsgegevens een belangrijke rol. Hij maakte acht papieren bundels met achtergrond verhalen, ervaringsverhalen van familieleden van slachtoffers en opmerkelijke documenten. Uit die bundels selecteerden we enkele bijdragen, die u in deze en een volgende bijdrage in De Tielenaar aantreft.

Levenslange dodenherdenking………door mevr. Van Bekkem

Wim was 21 jaar toen het onvoorstelbare gebeurde. De sirene klonk , zijn vader, moeder, zusje Christien en jongste broertje Antoon waren al in de kelder. De twee oudste zusjes Christien en Betsie , waren in Amsterdam, waar zij werkten. Wim was boven op zijn kamer viool aan het spelen. Na herhaald schreeuwen , hoorde hij het geroep en kwam ook naar beneden om naar de kelder te gaan. Hij stond nog boven aan de trap , toen de inslag explodeerde en de scherven in het rond vlogen. Moeder, Wim en Antoon raakten gewond aan het hoofd. Antoon van 12 , had ook nog wonden aan schouder en elleboog , maar Wim was het ergste getroffen. Medewerkers van de gasfabriek in de buurt kwamen helpen en brachten hen naar huisarts Ten Braak in de Agnietenstraat. Wim overleed 1 of 2 dagen na de inslag. Het grote verdriet en de levenslange dodenherdenking was begonnen, maar er over praten konden ze niet. Wim was een talentvolle jongen en de trots van zijn ouders. Hij had zijn diploma H.B.S. behaald en had een baan op het gemeentehuis. Hij was vaak tolk tussen de ambtenaren en de Duitse medebestuurders en ingekwartierde Duitse Soldaten.Daarnaast volgde hij ook namens de gemeente een studie. Hierdoor ontkwam hij aan de Arbeitsdienst in Duitsland.

Zijn viool leraar zei tegen hem naar Utrecht te gaan om zich verder te bekwamen , omdat hij hem niet verder kon helpen. Maar ja dat kan niet zo maar in oorlogstijd. Met zijn vrienden ging hij vaak naar de concerten in het Tielse Nutsgebouw. Zijn grootste wens was echter om zich verder te bekwamen in het schrijven. Hij wilde journalist en schrijver worden. Hij verzamelde boeken van belangrijke schrijvers als Nietsche, Goethe, Dickens, Thackeray, Eliot en Dante. Te veel om op te noemen maar daaruit bleek zijn brede belangstelling.

In de krant stond dat hij door een noodlottig ongeval om het leven was gekomen. Wat een eufemisme was voor de dood door beschietingen. Hendrikus Blijdenstein, veerbaas te Tiel getrouwd met Christina Peterse (nicht van Adrianus van Bekkum, vader van Wim), was al eerder door de Duitsers gefusilleerd. De families waren vrienden en familie van elkaar. En nu kwam daarbij de dood van Wim, veroorzaakt door onze bevrijders van Market Garden. Met wie kon men er over praten? Zij zochten troost bij elkaar. In 1948 overleed de vader, Adrianus van Bekkum . Toen bleven Anna van Bekkum en Stiena van Blijdenstein alleen met hun verdriet. Elke woensdag dronken zij koffie bij elkaar en alleen dan konden zij er over praten, zij begrepen elkaar. Op 17 augustus overleed Anna van Bekkum- Lamers en kwam er voor haar een einde aan de levenslange dodenherdenking.

Vermist in Nijmegen .

Arnoldus Veldhuis……………. bron dochter Mw. J. Veldhuis uit Brugge

Mevrouw Veldhuis woonde als meisje van 9 jaar in de dr. Kuijperstraat 19 te Tiel. Haar vader was daar afdelingschef bij Vroom en Dreesman. In december 1943 werd het filiaal in Tiel gesloten en werd de heer Veldhuis overgeplaatst naar Nijmegen. Vanwege de oorlogsomstandigheden vond hij het verstandiger om door de week niet naar Tiel te komen. Op 10 mei 1940 was de Waalbrug opgeblazen en hoewel weer hersteld wist hij dat bruggen het doelwit bleven. Daarom vond hij het veiliger om van maandag tot en met Zaterdag in Nijmegen te blijven, waar hij bij de familie Reestman aan de Berg en Dalseweg 322 kon logeren.

Mijn vader was een week ziek geweest maar op maandag 21 februari vertrok hij weer om zijn werk te hervatten. De dag daarna kreeg mijn moeder het bericht dat Nijmegen gebombardeerd was en de hele binnenstad verwoest. Ik wist dat het pand van Vroom en Dreesman in het centrum lag en ik voorvoelde op de een of andere manier dat mijn vader het niet overleefd had. Mijn moeder is naar Nijmegen gegaan om in ziekenhuizen en mortuaria te gaan zoeken, maar ze kon niets vinden. Dat waren verschrikkelijke dagen. Je wist helemaal niets. Vader stond nergens op de lijsten van doden en gewonden en je kon ook niets bij collega’s vragen want alles was weg. Na een week kwam de postbode ons een briefkaart brengen. Eindelijk een levensteken. Maar hij schreef helemaal niets over het bombardementen en de verschrikkingen die Nijmegen doormaakte. Toen bleek de kaart op 21 februari te zijn gepost. Weer die slopende onzekerheid. Vier weken lang ging mijn moeder iedere dag naar Nijmegen om hem te zoeken. Na vier weken kregen we bericht dat zijn lichaam onder de puinhopen van de winkel van Vroom en Dreesman was gevonden. Op 23 maart is hij vanuit de Dominicuskerk in Tiel begraven.