13 april 2018 verscheen het boek ‘Dwarsligger van beroep’, over Ridder van Rappard, de spraakmakendste burgemeester van Nederland. Klaas Tammes, de oud-burgemeester van Lienden en daarna Buren schreef het en gaf er de afgelopen jaren voor vrijwel alle historische verenigingen boeiende lezingen over. Van Rappard groeide op in Tiel was burgemeester van Zoelen en vervolgens van Gorinchem.
Het boek
Dwarsligger is een boek dat velen zal aanspreken. Het beschrijft het leven van mr. Louis Rudolph Jules ridder van Rappard, maar geeft ook een prachtig tijdsbeeld van de periode waarin deze bijzondere burgemeester leefde, de bestuurlijke verhoudingen en de praktische politiek. Het boek leest als een boeiende roman, maar is tegelijk ook een degelijk historisch boek met veel citaten en een uitgebreide bronvermelding. De auteur heeft er vanaf 2013 aan gewerkt en er veel onderzoek voor gedaan. Hij sprak met de kinderen van de hoofdpersoon, maar ook diverse andere personen die hem gekend hebben. Vele dagen bracht hij door in de archieven van Gorinchem en Tiel.
De persoon
Burgemeester van Rappard op 13 oktober 1969
Foto: Eric Koch / Anefo / Nationaal Archief
Louis Rudolph Jules ridder van Rappard (1906 – 1994) was een telg uit het adellijke geslacht Van Rappard en een zoon van mr. Anthon Gerrit Aemile ridder van Rappard. Zijn vader was jurist. Hij werkte als griffier van het kantongerecht in Purmerend, was rechter bij de toenmalige arrondissementsrechtbank in Tiel en lid van de Tweede en Eerste Kamer. De moeder van Louis was de beeldhouwster Irma von Maubeuge (1882-1962. Louis kreeg van zijn moeder de koosnaam Molly en zo zou hij door intimi zijn hele leven genoemd worden.
In 1910 werd vader van Rappard benoemd tot rechter bij de toenmalige arrondissementsrechtbank in Tiel. Daar groeide Molly op. In 1933 trouwde hij met Elisabeth barones van Hardenbroek van Lockhorst (1909-2000), hofdame van prinses Juliana. Bij het huwelijk was de prinses aanwezig.
Ook zijn ouders hadden een goede band met het koninklijk huis. Prins Hendrik kwam regelmatig naar Villa Rozenhage in de Stationsstraat , waar het gezin Van Rappard woonde. In Tiel deden in die tijd verhalen de ronde dat hij voor meer kwam dan een afstandelijk familiebezoek of het bespreken van zakelijke kwesties.
Molly studeerde na het gymnasium in Tiel evenals zijn vader rechten in Utrecht en was daarna burgemeester van Zoelen en Gorinchem. Bijna was hij ook benoemd als burgemeester van Utrecht, maar daar stak Koningin Juliana in de slotfase van de benoemingsprocedure een stokje voor. Hij is begraven in Gorinchem op de algemene begraafplaats, die volgens zijn aanwijzing gebouwd is, en ruwweg een grotere kopie is van de begraafplaats van Zoelen.
Molly gedroeg zich van jongs af als een regent en moraalridder en wist altijd de aandacht op zich te vestigen. In Gorinchem beheerste hij jarenlang de politieke arena. Het dagblad Trouw schreef in 2013 over hem: “Als hij nu nog geleefd zou hebben, zou hij om de haverklap aangeschoven zijn bij het tv-programma ‘De Wereld Draait Door’ vanwege zijn ultra conservatieve opvattingen en extreme uitspraken. Er was altijd reuring rond deze flamboyante man.” Overigens kreeg hij best veel aandacht in de media. Voor Willem Duys was van Rappard een van de boeiendste sprekers die hij ooit in zijn programma ‘Voor de Vuist Weg’ had. Ook Godfried Bomans raakte onder de indruk van zijn boodschap en de manier waarop hij die bracht tijdens een verkiezingscampagne voor een Tweede Kamer zetel en schreef er een column over.
Wanneer je het boek leest val je van de ene verbazing in de andere en vraag je je af hoe het mogelijk was dat deze man zich zo lang als burgemeester wist te handhaven. Onder zijn leiding veranderde de raadszaal van Gorinchem jarenlang in een strijdtoneel, maar bij veel inwoners kon hij een potje breken.
Tiel en Zoelen
Voor mensen uit Zoelen en Tiel is het boek extra interessant . Rolly groeide in Tiel op en was van 1932 tot 1939 burgemeester van Zoelen. In Tiel woonde hij bij zijn ouders, zoals we al zagen, in de villa Rozenhage aan de Stationstraat (nu is daar onder meer makelaardij Rozenhage gevestigd. In het boek staat een uitgebreide beschrijving over deze Tielse periode, waar ook enkele toenmalige inwoners en organisaties aandacht krijgen.
Zijn vader zorgde er voor dat Molly al op 26 jarige leeftijd benoemd werd tot burgemeester van Zoelen. In het boek staat een mooie anekdote over zijn eerste kennismaking met de Commissaris van de Koningin als kandidaat-burgemeester. Menig burgemeester zou nu jaloers zijn op de wijze waarop hij in Zoelen als burgemeester ingehaald werd. Dat gebeurde feestelijk onder begeleiding van een stoet van maar liefst 118 ruiters. Al na enkele maanden dreigde een herenboer hem echter met 500 paarden de gemeente uit te zetten.
Opmerkelijk was ook zijn verbod tegen de invoering van een nieuwe spelling in zijn gemeente. Het leidde tot een confrontatie met zijn overbuurman, het hoofd van de lagere school in Kerk-Avezaath, G.J. Peters, die de leerlingen de wijzigingen al met potlood in de schoolboeken had laten aanbrengen. Dat beschadigen van gemeentelijk eigendom moest op last van Van Rappard en onder dreiging van een boete ongedaan worden gemaakt. Met zijn gezin woonde van Rappard tegenover de lagere school in Huize Landzicht, Daver 13 in Kerk Avezaath. Dat pand staat nu op de Rijks monumentenlijst.
Van socialisten moest de liberale en misschien wel een beetje naar facisme neigende van Rappard niets hebben. In de ‘rode’ pers was hij dan ook herhaaldelijk negatief in het nieuws. In de gemeenteraad had hij het voortdurend aan de stok met de vader van de Tielse wethouder Henk van den Burg. Maar die was voor de welbespraakte en autoritaire burgemeester geen partij.
In de crisistijd voor de tweede wereldoorlog kende de gemeente Zoelen geen steunregeling voor werklozen. Daarom spande de burgemeester zich via werkverschaffingsprojecten in voor deze groep inwoners. Zijn paradepaardje was daarbij de aanleg van de nieuwe begraafplaats, waar hij zich intensief mee bemoeide. Het leidde wel tot een conflict met de lokale kerkorganisatie. Die wilden de opbrengst van het begraven rond de kerk niet missen. Lang bleef de begraafplaats na voltooiing ongebruikt.
In het boek komt staan nog veel meer anekdotische verhalen uit zijn Zoelense tijd. Die zorgen nu voor een glimlach, maar destijds voor veel opzien en strijd.
In 1939 verruilde van Rappard de burgmeestersketting van Zoelen met die van Gorinchem. Daar is hij tot zijn pensionering met een kleine onderbreking tijdens de oorlog burgemeester gebleven. Na zijn pensionering heeft hij als raadslid gedurende twee raadsperiodes het leven van zijn opvolger in Gorinchem behoorlijk zuur gemaakt.
De auteur
Klaas Tammes heeft zijn sporen verdiend met het bestuur op gemeentelijk en regionaal niveau en in diverse non-profit organisaties. Hij was burgemeester van Lienden en na de gemeentelijk herindeling van Groot-Buren. Jarenlang schreef hij in het burgemeestersblad onder het pseudoniem Nico van Abbenes humoristische columns over de plattelandsburgemeester Coninck. Gebeurtenissen en situaties die hij als burgmeester meemaakte, zorgden daarbij voor inspiratie. De column zijn gebundeld uitgegeven in drie boekjes.’ 200 jaar burgemeesters Buren 1813 – 2013’, dat in 2013 verscheen is een serieuzere pennevrucht van Tammes. Daarin beschrijft hij veertien van zijn voorgangers in Lienden en Buren. Eerder beschreef hij al burgemeesters voor het blad De Drie steden van het Regionaal Archief. Mogelijk zullen er nog meer aansprekende beschrijvingen van burgervaders volgen. Tammes heeft een vlotte pen en weet altijd wel amusante of opmerkelijke gebeurtenissen uit een dossier boven tafel te brengen. Regelmatig levert hij ook bijdragen aan de Nieuwe Kroniek, het magazine van de Oudheidkamer voor Tiel en Omstreken.
Het schrijven over Van Rappard heeft hem nieuwsgierig gemaakt naar de geschiedenis van Gorinchem. Zijn volgende boek zal aan die geschiedenis gewijd zijn.
Het boek ‘Dwarsligger van Beroep’ telt 271 pagina’s en is voor 22,50 als boek te koop in de boekhandel. Het is ook als eboek verkrijgbaar.
Wilt u Tammes zelf horen vertellen over het boek? Klaas Tammes was te gast bij het radioprogramma OVT op NPO Radio 1, van zondag 15 april. Via deze link: https://www.nporadio1.nl/ovt/onderwerpen/451811-ridder-van-rappard kunt u het fragment terugluisteren.
Reacties zijn gesloten.