Stichting Carillon Tiel viert 60 jarig jubileum met mooi concert

Door Bert Leenders Op sep 9, 2024

Zaterdag 7 september was het feest bij de Sint Maartenskerk. Het bestuur van de Stichting Vrienden van het Carillon bood belangstellenden een openluchtconcert aan om het zestig jarig bestaan van het carillon te vieren. Doel was naast muzikaal genieten ook het bijzondere carillon van Tiel meer bekendheid te geven en vrienden te werven zodat het carillon tot in lengte van jaren zijn sfeerrijke klanken over Tiel kan blijven uitstrooien.

Het was een bijzondere middag in de sfeerrijke tuin rond de Sint Maartenskerk. Stadsbeiaardier Wim Ruitenbeek speelde met het carillon natuurlijk de hoofdrol. Maar er waren belangrijke bijrollen voor de zangers en musici die in combinatie met het carillon voor een gevarieerd programma zorgden. Dat waren een zestal koperblazers van KTVM, het sing-in koor van Zinder en Mario van der Linden – wat een stem heeft die man – samen met carillon en een achtergrondkoortje van het Tiels Mannenkoor. De middag werd besloten met de Carillon Jukebox. Aanwezigen konden vanuit een uitgebreide lijst een verzoeknummer kiezen, dat stadsbeiaardier Wim Ruitenbeek vervolgens speelde.

In zijn openingswoord schetste voorzitter Peter Arends het belang van het carillon voor een historische stad als Tiel. ‘Het brengt sfeer in de stad’. Ook schetste hij waarom de Stichting Vrienden van het Carillon in 2021 was opgericht. Dat kwam door het bezuinigingsplan van de gemeente Tiel in 2019, waarbij de vergoeding voor stadsbeiaardier geschrapt zou worden. Dankzij acties en een petitie, waarbij de Oudheidkamer het voortouw nam, werden de scherpste kantjes van deze bezuiniging weggepoetst.

Burgemeester Frank van der Meijden wees op het belang van kunst, cultuur en de geschiedenis. Hij was in het half jaar dat hij in Tiel werkte, verwondert over hoeveel inwoners zich op die terreinen inzetten en daar vorm en inhoud aan geven.

“Het carillon is onlosmakelijk verbonden met de binnenstad. Het associeert met de mooie dingen die we samen hebben”. Terwijl hij naar de toren wees: “Die toren is van de gemeente. Die moet evenals de kerk ook behouden blijven. Alles wat goed is moeten we zuinig op zijn en behouden. Daarom ben ik zo blij dat in 2021 deze stichting is opgericht.” De burgemeester sloot af met een dankwoord voor degenen die destijds het initiatief namen tot behoud en zich nog steeds voor het carillon inzetten. Zijn dank ging gepaard met de overhandiging van een enveloppe met inhoud. Daarmee wilde hij uitdrukken dat ook de gemeente het behoud van het carillon belangrijk vindt en ondersteunt.

De Sint Maartenskerk

De Sint Maartenskerk, vroeger ook wel de grote kerk genoemd, is Tiels oudste monument. In de negende eeuw werd het eerste kerkje gebouwd. In de loop der eeuwen is er regelmatig aan gebouwd en verbouwd. Hij had vanaf het begin tot nu toe 10 gedaanten. In het begin van de vijftiende eeuw kreeg hij ongeveer de huidige vorm. In de zestiende eeuw was het de grootste kerk van het Hertogdom Gelre. Tot 1964 had de kerk vreemd genoeg geen carillon. Maar met negen verschillende luiklokken in de toren kon er toch flink gebeierd worden. Tijdens de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog werd de kerk zwaar beschadigd. Het duurde tot 1964 voordat de kerk hersteld was. Op 5 september van dat jaar kon de kerk weer in gebruik genomen worden. Op diezelfde dag werd ook het nieuwe carillon gepresenteerd. Dubbel feest dus.

Het carillon

Het idee voor het carillon danken we aan juwelier van Soelen. Die bevestigde in 1958 aan het front van zijn zaak in de Weerstraat een zogenaamde voorslag, een klein klokkenspel, aan zijn gevel in de Weerstraat. Bij de ingebruikname hiervan overhandigde hij de burgemeester een cheque, die de basis moest leggen voor een heus carillon in de Sint Maartenskerk. De toenmalige culturele raad raapte de handschoen in 1962 op en met giften en acties van diverse organisaties, bedrijven, de gemeente en de inwoners werd het benodigde geld, uiteindelijk ruim 140.000 gulden bijeengebracht.

Het carillon bestaat uit 47 klokken waarvan er drie samen met een vierde klok dienst kunnen doen als luiklok. Het heeft vier octaven. De grootste carillonklok weegt 2295 en de kleinste 13,5 kilo. Het carillon behoort volgens ingewijden tot een van de mooiste van Nederland. Dat komt door de zuiverheid van de klokken die gegoten zijn met een moderne techniek. Die beperkt geluidvervorming als gevolg van weersomstandigheden (krimpen en uitzetten). Ook de klankkleur en de onderlinge geluidsafstemming tussen de klokken is uitstekend. Beiaardiers waren achtereenvolgens

Jan van Alphen (1964 – 1980), Ru Stolk (1980 – 2007) en Wim Ruitenbeek (2007 – heden). Wim is beroepsbeiaardier en bespeelt zes carillons is ons land. Hij is een autoriteit op het gebied van carillons en is een van de beste beiaardiers van Nederland.

Meer weten over de luiklokken en het carillon?

Pierre van der Schaaf schreef twee uitgebreide artikelen in de nummers van de Nieuwe Kroniek van juli 2014 en augustus 2024. De complete teksten van deze artikelen vindt u in het digitaal archief op de site van de Oudheidkamer-tiel.nl. Wanneer u op de openingspagina van De Tielenaar in het zoekveld carillon intikt, krijgt u een aantal artikelen waarin het carillon centraal staat. Ook op de site carillon Tiel vindt u veel informatie. Daar kunt u zich ook aanmelden als vriend.

Fotoalbum