Met het overlijden van oud-pastoor dr. Engelbertus Joannes Maria Robben op 17 juli 2022 is er een einde gekomen aan 391 jaar Dominicanen in Tiel. Vrijdag 22 juli werd Bert Robben aansluitend aan een plechtige eucharistieviering in de Dominicuskerk bijgezet in het priestergraf op de RK-begraafplaats aan de J.D van Leeuwenstraat. Bert is zeer waarschijnlijk de laatste dominicaan die in het Tielse priestergraf, dat u midden op de begraafplaats achter de kapel vindt, bijgezet is. Maar vergeten zal Tiel de dominicanen niet. Daarvoor hebben zij te veel voetafdrukken in de geschiedenis van Tiel staan en is de katholieke geloofsgemeenschap te nauw verbonden met deze kloosterorde. Denk aan de naam van de kerk, de inrichting van het gebouw, de naam Dominicus Nieuws van het kerkblad van de locatie Tiel van de Sint Suitbertusparochie en de vele contacten van Tielenaren met leden van de Dominicanenfamilie.
(fotoalbum onder de tekst)
Dominicanen in Tiel
In 1578 vertrok een Spaans garnizoen uit Tiel. Daarna ging Tiel als een van de laatste steden in de Noordelijke Nederlanden formeel over naar de nieuwe Godsdienst. Het betekende dat de uitoefening van de katholieke eredienst al snel verboden werd. De talrijke priesters in de stad gingen voor zover zij niet wegtrokken of voor een andere loopbaan kozen, preken volgens de nieuwe leer en enkelen droegen aanvankelijk heimelijk ook nog in beslotenheid een heilige mis op voor de talrijke katholieken die hun geloof trouw bleven. Later werd de krimpende groep katholieke Tielenaren incidenteel bezocht door heimelijk rondreizende priesters waaronder dominicanen uit s’ Hertogenbosch dat nog in Spaanse handen was. Die periode duurde kort want in 1631 stichtte de dominicaan Petrus Bersius samen met een ander lid van de orde een zogenaamde statie in Tiel. Dat de dominicanen in Tiel actief werden is niet zo vreemd. In 1399 stichtten zij vanuit Utrecht op Westroyen een klooster. Dat mannenklooster werd geen succes en al snel overgenomen door de vrouwelijke tak van de orde, de Dominicanessen. De komst van pater Bersius wordt gezien als het startmoment dat de dominicanen van de zielszorg voor de katholieken van Tiel voor hun rekening namen. Met Petrus Bersius meegerekend, zouden er van 1631 tot 2022 146 Dominicanen in Tiel leven en werken. In het overzicht in het boek 366 jaar Dominicanen in Tiel 1631 -1997 tellen we 30 pastoors. Ruwweg waren er sinds 1631 gemiddeld doorgaans vijf Dominicanen in Tiel.
Bert Robben was de laatste. Hij startte in 1987 met vijf Dominicaanse medebroeders, waaronder enkele gepensioneerden en enkele pastoraal werkers en was toen hij 10 jaar later in 1997 zijn functie als parochiepriester neerlegde nog als enige parochiepriester overgebleven. In 1997 werd de parochie teruggegeven, zoals dat heet, aan de aartsbisschop van Utrecht.
Waar werden de dominicanen begraven?
Van die 146 dominicanen zijn er slechts weinig in Tiel begraven. Hoofdregel was dat de Dominicanen een laatste rustplaats kregen op een van de begraafplaatsen op het terrein van de kloosters van de orde. Daar werden de overledenen in lange rijen met slechts een eenvoudig kruis bij het graf ter aarde besteld. Bij het dominicanenklooster in Huissen koos men voor een grafkelder. Daarin rusten onder meer een aantal Dominicanen die na de tweede wereldoorlog in Tiel hun pastorale werk deden. Dominicanen die in Tiel stierven en daar ook begraven wensten te worden vonden aanvankelijk een plaats op het katholieke deel van de toenmalige protestantse begraafplaats in Tiel op Zandwijk en later op de eigen begraafplaats aan de J.D. van Leeuwenstraat. Bekend is dat op deze begraafplaats voordat het huidige priestergraf aangelegd werd er vijf priesters zijn begraven. Pater Gijsbertus Nanning Faber, overleden 18 november 1860, 66 jaar, emeritus-pastoor; Pater Albertus Jansen, overleden 4 juli 1865 in Tiel, 74 jaar; Pater Joannes Henricus Schuwirth, overleden 1 mei 1878 in Tiel, 77 jaar; Kapelaan Thomas Gubbels, overleden 27 augustus 1888, 27 jaar, uit Weeperkarspel, geboren te Tiel en Pater Mattheus Antonius Gijsbers, 15 mei 1898 overleden in Dongen, 71 jaar. Of zij in een collectief priestergraf begaven zijn valt niet meer te achterhalen. In 1924 werd het huidige graf gebouwd. In dit priestergraf rusten slechts vijf Dominicanen.
Priesters begraven in het huidige priestergraf
De eerste priester die in het priestergraf begraven werd was een Dominicaanse parochiepriester die bij zijn overlijden in Alkmaar werkte. Marianus van der Heijden was achtereenvolgens kapelaan in Nijmegen, Tiel en Alkmaar. Hij verdronk bij een bezoek aan Tiel op 3 augustus 1944 bij het zwemmen in de Waal. Pas op 12 augustus werd zijn lichaam in Haaften gevonden. Hij werd op 14 augustus in het priestergraf begraven. De plechtigheid werd door veel Dominicanen uit het hele land bijgewoond. Van der Heijden was 33 jaar toen hij stierf.
Op 1 september 1944 stierf kapelaan Raymundus Orie op 81 jarige leeftijd. Deze dominicaan heeft lang in Tiel gewerkt en vervulde twee perioden de pastoorsfunctie.
De derde priester die in het priestergraf begraven werd was J.A.A.M. Busch (pater Guala). Hij was van 1947 tot 1977 kapelaan in Tiel en stierf op 26 december 1977 in het Sint Andreas Gasthuis. Oudere Tielenaren zullen zich deze geliefde hartelijke, vriendelijke, medemenselijke en bescheiden man ongetwijfeld herinneren. Pater Busch was een populaire biechtvader. Wanneer je bij hem je zonden wilde belijden dan moest je wel geduld hebben. Want hij nam in de biechtstoel uitgebreid de tijd voor je. Als enige van de zes priesters kon je elke dag van zeven tot half tien bij hem biechten en natuurlijk ook op zaterdagmiddag wanneer alle priester de biecht ‘hoorden’. Pater Busch was ook rector van het Sint Andreas ziekenhuis en bezocht daar trouw alle patiënten ongeacht hun levensovertuiging.
Ook zeer geliefd in Tiel was Nicolaas Dominicus Steenstra (pater Nico), priester dominicaan. Nico Steenstra werd 66 jaar oud en was van 1980 tot 1992 als pastor werkzaam in de Dominicusparochie in Tiel. Zelf getuigde hij bij zijn afscheid in Tiel: “Daar lagen mijn mooiste jaren als pastor”. Pater Steenstra was door gezondheidsproblemen de laatste jaren woonachtig in een verpleeghuis voor religieuzen in Nijmegen. Door een ongeval (brand op zijn kamer) moest hij naar Groningen worden vervoerd. Hij overleed daar op 8 augustus 2008. Op 12 augustus is hij bijgezet in het priestergraf in Tiel.
Pater Bert Robben
Waarschijnlijk de laatste Dominicaan die in het priestergraf begraven is, is oud-pastoor, pater Bert Robben. Hij werd vrijdag 23 juli 2022 in het priestergraf bijgezet. Daaraan voorafgaande was er gelegenheid om in de Sint Dominicuskerk afscheid van hem te nemen. De uitvaartmis werd opgedragen door pater Stefan Mangnus, die eerder in Tiel werkte. Tijdens deze eucharistieviering herdachten de oud-provinciaal van de Dominicanen in Nederland, Ben Vocking, pastoraalwerker Aad van Dijk en de broer van Bert, Henk Robben de overledene. Een met andere koorleden versterkt Walburgkoor verzorgde de gezangen en Janine Waardenburg, de bekende Tielse sopraanzangeres en koordirigent, vertolkte op ontroerende wijze het bekende Ave Maria van Bach – Gournod. In een lange stoet liepen de aanwezige dominicanen, familieleden en parochianen vervolgens achter de lijkwagen van de kerk naar de begraafplaats waar Ben Vocking de laatste plechtigheden vervulde.
Fotoalbum. Klik op een foto voor een vergroting:
Bij het schrijven van dit artikel werd gebruik gemaakt van:
G.A. Overdijk; In Paradisum, De geschiedenis van het r-k. kerkhof op Zandwijk, 1836 – 2016 https://tiel-bijzonder-verleden.nl/wp-content/uploads/2019/11/Onderzoek-RK-kerkhof-Tiel-191031.pdf ‘Tiel bijzonder verleden’ is een website van Gerard Volmer)
Ir. W.B.P.M. Lases, P.W.F Ranshuysen en Dr. E.J. TH. A.M.A. Smit; 366 jaar dominicanen in Tiel, 1631 – 1997
Huub van Heiningen; Devotie en Macht.
Reacties zijn gesloten.