Oude Thorarol voor Tiels museum

Door Emile Smit Op okt 7, 2021

Op woensdag 6 oktober kon conservator Lisette le Blanc van het Flipje- en Streekmuseum Tiel een bijzonder aanwinst voor de collectie in ontvangst nemen. Het betreft een Thorarol van de vroegere joodse gemeente van Tiel. Deze werd speciaal naar Tiel gebracht door een delegatie van de joodse gemeente uit Arnhem. Daar is de rol sinds 1954 bewaard.

De Thora is het heilige boek van de joodse religie. Deze bevat de vijf boeken van de profeet Mozes. In de christelijke wereld kent men deze als de eerste vijf boeken van het Oude Testament. In de joodse gemeenschap vormt de Thora de basis van het geloof en van vele leefregels. De tekst is in het Hebreeuws geschreven op een rol. Daaruit wordt bij elke sabbatviering in de synagoge gelezen. De rol geldt als heilig. Pas als hij zodanig versleten is, dat hij niet meer bruikbaar is, wordt hij ‘pasoel’, dat wil zeggen: niet meer geschikt voor de eredienst. Pas dan mag een Thorarol de synagoge verlaten om- zoals nu het geval is – een plaats te krijgen in een museum.

Tiel had eeuwenlang een joodse gemeente en van 1839-1943 een eigen synagoge. Deze bloeide vooral in de late negentiende eeuw. In het begin van de twintigste eeuw verlieten veel joodse families Tiel en van de achterblijvers werden er 29 in de Tweede Wereldoorlog vermoord door de nazi’s. Toen de overlevenden terugkwamen in Tiel, was de gemeenschap te klein voor een eigen religieus leven. In 1954 werd dat wat over was aan religieuze voorwerpen overgebracht naar de synagoge in Arnhem.

Op initiatief van de joodse keurslager Sal Manassen, één van de laatste joden in Tiel, werd in 1986 een joodse vitrine ingericht in het Tielse museum. Daarvoor keerde een aantal zaken terug in Tiel. Een daarvan is de Thoramantel met zilveren siertorens die als bedekking van een rol dienst doet. Die mantel is recent hersteld en zilversmid Sharon Manassen restaureerde in 2020 de prachtige zilveren siertorens (rimoniem).

Het stoorde de werkgroep die zich bekommert om het joodse verleden van Tiel, dat onder de mantel een leegte was. Uit de documentatie van 1954 bleek, dat een van de Thorarollen destijds al pasoel (onbruikbaar) was. Deze rol werd teruggebracht. Daarvoor kwamen de heren Leo Vosdingh en Nissim Yabo met hun partners uit Arnhem naar Tiel. Zij werden ontvangen door een grote Tielse delegatie. Uiteraard conservator Lisette le Blanc en erfgoedwethouder Frank Groen. Verder waren er de leden van de werkgroep Joods Erfgoedoverleg Tiel met Ben Manassen (de oudste zoon van keurslager Sal) als voorzitter.

Bij de vitrine met joods erfgoed werd eerst een bruikleenakte getekend. Daarna werd de rol voorlopig geplaatst. Daarmee is de herinnering aan het rijke joodse verleden van Tiel weer een belangrijke stap verder.

Fotoalbum. Klik op een foto voor een vergroting