Boekbespreking
De vereniging Oudheidkamer voor Tiel en Omstreken heeft een traditie van het uitgeven van bijzondere boeken. Aan deze reeks is een nieuw en wel heel speciaal boek toegevoegd. Ditmaal geen beschrijving van een tijdperk of een segment van de historie van Tiel en / of de regio maar een levensbeschrijving van een persoon die hoewel niet meer de jongste nog volop in het leven staat. Het is de levensbeschrijving van de Oud-Tielenaar Ben Manassen (* 5 mei 1939; nu dus 83 jaar). Ben is de zoon van de destijds gerenommeerde slager Sal Manassen, die zijn moderne winkel met tal van voor die tijd nieuwe producten tot in 1970 exploiteerde in de Kerkstraat. De familie Manassen was Joods en dat betekende veel ellende in de oorlog maar drukte ook een stempel op het verdere leven van Ben.
De auteur
De schrijver van het boek is Emile Smit. Smit was tot zijn pensionering leraar geschiedenis en economie aan het Lingecollege maar is tegenwoordig vooral bekend als secretaris van de Oudheidkamer en een van de weinige mensen die veel weet van de geschiedenis van Tiel en daar ook veel over schrijft en vertelt. Er zijn weinig activiteiten op cultuurhistorisch gebied in Tiel waar Smit niet bij betrokken is.
Het boek BEN, Joods (over)leven
Ben, Joods (over)leven vertelt de bijzondere levensgeschiedenis van Ben Manassen. Ben behoort tot de weinigen gelukkigen van Joods Nederland die de oorlog overleefden. Daarvoor was het wel nodig dat zijn vader een van zijn ouders gescheiden onderduikadres voor hem regelde. Dat was in Amsterdam, terwijl zijn ouders in Zuid-Limburg overlevingsplekken vonden. Op woensdag 17 maart 1943 enkele weken voordat de laatste acht Joden uit Tiel weggevoerd werden, bracht vader Manassen zijn bijna vierjarig zoontje te voet naar Geldermalsen waar een helper het kind per trein meenam naar zijn onderduikadres. Ben had het daar goed. Maar het was wel een rooms-katholiek gezin, waar de kleine jongen meegenomen werd in de geloofsbeleving van zijn gastouders. Het betekende dat Ben na de bevrijding een flinke draai moest maken om weer te passen in het Joodse milieu en gebruiken. Dat lukte snel en later zou Ben als enige van de drie kinderen van het slagersechtpaar zich sterk laten leiden door het Joodse geloof. Daarom trok hij opnieuw naar Amsterdam waar hij een omgeving vond met mensen en voorzieningen die pasten bij zijn orthodoxe (niet ultra) wijze van het beleven van zijn Godsdienst. Het Joods zijn bepaalde vanaf nu zijn verdere leven. Dat leven verliep niet gemakkelijk. De ervaringen in zijn jeugd en het gemis aan echte moederliefde door zijn lange afwezigheid brachten hem in ernstige en langdurige psychische problemen. Pas toen hij na een eerder stuk gelopen huwelijk een tweede levensgezellin vond, lukte het met haar hulp om weer een redelijk normaal leven te leiden. Daarin bleef de Joodse Godsdienst wel zijn belangrijkste drijfveer en tijdsbesteding. In het boek lezen we een citaat van David Simon dat dat mooi onderschrijft: ”Er is geen begrafenis of feest, als Ben Manassen niet aanwezig is geweest.” Ook buiten Amsterdam kregen jubilea, vieringen en tal van andere belangrijke gebeurtenissen in Joodse gemeenschappen op zijn aanwezigheid en steun rekenen. Ben klom ook regelmatig in de pen of gebruikte de telefoon om de Joodse belangen of bedreigingen onder de aandacht van media, bestuurders en politieke partijen te brengen.
Ben en Tiel
Tiel, zijn geboortestad had daarbij zijn bijzondere aandacht. Hier was hij in de periode dat hij nog ziek was aanwezig bij de presentatie van het vierde deel van het biografisch woordenboek waar het eveneens bijzondere leven van zijn vader Sal Manassen beschreven werd. Hij leverde voor dat lemma ook informatie aan. Sinds die boekpresentatie in 2007 heeft hij heel wat treinreizen naar Tiel gemaakt om aanwezig te zijn bij alle gebeurtenissen en activiteiten die aandacht vroegen voor de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog die de Joden in Tiel betroffen. Ook het Joodse erfgoed had zijn aandacht. Dat deed hij door menigmaal het woord te voeren, een gebed uit te spreken, pleiten voor bijvoorbeeld het herstel van het Joods herinneringsmonument en het opknappen en uitbreiden van de ‘Joodse Hoek’ in het museum van Tiel. Mede door zijn inzet kun je nu in het museum twee prachtige rimoniem, zilveren siertorens op de stokken waaraan een Torarol bevestigd is, bewonderen. Ben is ook voorzitter van het “Joods Erfgoedoverleg Tiel” afgekort het JET. Het JET bestaat uit een kleine groep Tielenaren die zich inspant om de herinnering aan de ooit belangrijke joodse gemeenschap in Tiel levend te houden en de kennis daarover uit te breiden.
Emile Smit heeft het bijzondere maar ook wel tragische leven van Ben gedetailleerd beschreven. Dat doet hij op een heldere, toegankelijk en betrokken manier zonder al te veel emoties. Zelf zou ik het boek willen scharen in de categorie in-een-ruk- uit-boeken-categorie. Van begin tot eind blijft het boeiend maar ook informatief over de Joodse samenleving na de oorlog in Nederland, de familie van Ben en veel informatie over de Joodse geschiedenis van Tiel. Na het lezen van het boek heb je door de beschrijving van Smit aangevuld met een hoofdstuk ‘Anderen over Ben Manassen’ een helder beeld van Ben over zijn persoon, gedrag, drijfveren en een beeld van wat het Joodse geloof voor veel Joden betekent.
Het rijk geïllustreerde en mooi vormgegeven boek is verkrijgbaar bij boekhandel Arendsen en kost € 22,50.
zie ook de presentatie: https://detielenaar.nl/nieuws/2023/02/presentatie-boek-over-joodse-oud-tielenaar/
Reacties zijn gesloten.