Dodenherdenking 2022 begon op 4 mei in Tiel met een herdenkingsbijeenkomst op de Joodse Begraafplaats aan de Kijkuit. Daar bevindt zich het monument voor de 29 Tielse slachtoffers van de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zij werden allemaal om het leven gebracht in vernietigingskampen.
(Fotoalbum onder de tekst)
De belangstelling voor dodenherdenking in Tiel was groot dit jaar, aan opvallend veel huizen hing de vlag half stok. “Wellicht versterkt door wat er gebeurt in de Oekraine”, stelde Pierre van der Schaaf van de Stichting Ter Navolging, beheerder van de Joodse Begraafplaats, in zijn welkomstwoord en toespraak. Na twee jaar corona kon er eindelijk weer een echte traditionele herdenking plaatsvinden.
Onder de aanwezigen was ook Benjamin Manassen, hij overleefde de Holocaust en Burgemeester Beenakker die een krans legde op het monument met de 29 namen van de slachtoffers. “We herdenken niet alleen de 29 inwoners van Tiel, maar ook de 100 vermoorde leden die ooit tot de Tielse Joodse Gemeenschap behoorden en al eerder naar elders vertrokken waren, hun lotgenoten uit de regio en alle andere onschuldige slachtoffers, waarbij het niet eens om het geloof ging en niet uitmaakte of je dit al lang niet meer beleide. Als er sprake was van Joodse familie, dan ging je eraan.” Pierre liet een foto zien van de kleine Elly Frank uit Lienden die als 4 jarig meisje moederziel alleen naar Auschwitz gestuurd werd omdat haar (ondergedoken) ouders Joods waren en vertelde het verhaal van een achtjarige jongen die kon onderduiken, hij heeft zijn ouders nooit meer gezien en tot in detail zijn vermoorde familieleden beschreven. Het enige familielid dat de oorlog overleefde heeft zich na de bevrijding verhangen. Het verhaal eindigt ermee dat hij hen de rest van zijn leven gemist heeft…
Joke Sewalt van het 4-mei Comitée benadrukte in haar korte toespraak dat het belangrijk is ieder jaar op 4 mei te herdenken. “Van de toespraak van Pierre wordt je stil, het is 4 mei en gelukkig neemt het 4-mei comittee het initiatief te herdenken.”
Burgemeester Beenakker vond het ook een bijzonder moment. “De Joodse Gemeenschap in Tiel is toch onlosmakelijk verbonden met onze geschiedenis.” Daags tevoren had hij nog de oorlogstentoonstelling “Alles Kwijt” mogen openen. De burgemeester eindigde met de woorden: “ik ben van na de oorlog en ik hoop dat dat zo blijft.”
Nadat de burgemeester de krans op het monument gelegd had werd stilgestaan bij de centograaf
(leeg grafmonument-red.) van de Tielse familie Gerzon. In het graf rust aan de ene zijde de moeder, de andere zijde is leeg, op het gedenkteken staan de namen van haar 10 gezinsleden die in Auschwitz en Sobibor werden vermoord, met als laatste naam haar kleinzoontje van slechts 4 jaar…
“Als ik hier schooklassen rondleid dan eindig ik altijd bij deze centograaf”, vertelt Pierre van der Schaaf, “dit is zo tekenend voor wat er toen gebeurd is.”
Namens het NIK (Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap) was de heer Eduard Huisman aanwezig. Het NIK is eigenaar van de begraafplaats, Huisman is consul-beheerder van Joodse begraafplaatsen. Hij gaf een groot compliment aan alle vrijwilligers van Ter Navolging. “De inspannigen die zij zich hier getroosten kent zijn weerga bijna niet. Er zijn 107.000 joodse mensen vermoord, al die vrijwilligers zorgen ervoor dat dit niet vergeten wordt.”
Vervolgens was het tijd voor de wandeling langs vijf huizen waar Stolpersteine liggen als herdenkingsteken voor de Joodse mensen die daar vroeger woonden. Zij zijn vermoord in vernietigingskampen, families, gezinnen, jonge kinderen. Twee van hen omdat ze tevergeefs om een onderduikadres in Tiel vroegen. De stolpersteine werden voorzien van een witte roos door het 4-mei comittee. In Tiel liggen Stolpersteine op 13 plaatsen. De wandeling was een korte route door het centrum. Bij de andere huizen was voor de herdenkingsbijeeenkomst al een witte roos gelegd. De kennis van Pierre van der Schaaf over het verleden van Tiel blijkt tijdens de wandeling onuitputtelijk te zijn, hij vertelt niet alleen over de namen op de Stolpersteine maar wijst de aanwezigen bijvoorbeeld ook op de woning van de familie Gerzon, waar later burgemeester Cambier van Nooten woonde en tijdens de oorlog de Ortskommandant er (!), maar ook de locatie van de ‘kostschool voor Israëlitische jonge heeren’ van Asser Hirsch, die zelfs wereldberoemd werd. De wandeling eindigde bij het herinneringsmonument aan de poort van de voormalige Synagoge, achter die muur bevindt zich nog de ‘mikwe’ (bad voor spiritueel reinigingsritueel binnen het Jodendom) en de ‘installatie’ voor watervoorziening, hemelwater en grondwater.
Locaties tijdens de wandeling:
Waterstraat 51 – woning van Izak Dasberg, meubelmaker. Hij is de enige vermoorde Joodse inwoner van Tiel met een eigen graf in Zoelen, hij werd namelijk niet afgevoerd maar hoorde bij de gefusilleerden uit wraak. Nabij de plaats waar dit gebeurde (toenmalige Tielse gevangenis) is recent een blijvend herinneringsbord geplaatst.
Plein 3 – woning van Samuel de Winter en zijn vrouw Roosje.
Plein 15 – woning van Samuel en Mietje van Buuren en hun dochter Suzanna (bekend van haar briefkaart die ze uit de deportatietrein wist te gooien en die wel aankwam bij haar vriendin, de geadresseerde)
Jodenstraatje 1 – familie de Winter, vader, moeder, twee zoons en hun tante)
Westluidensestraat 32 – Rebbe Jacob Elburg (Joods onderwijzer) en zijn dochter Johanna.
Fotoalbum. Klik op een foto voor een vergroting
zie ook: Herdenking Tiel https://detielenaar.nl/nieuws/2022/05/dodenherdenking-tiel-druk-en-indrukwekkend/
Reacties zijn gesloten.