Gelukkig toch weer een moment waarop wél stilgestaan wordt bij 75 jaar vrijheid en de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog. Op donderdag 16 april werden de Tielse Stolpersteine gepoetst en weer blinkend gemaakt.
Onlangs was het exact 10 jaar geleden dat Tiel Stolpersteine kreeg, ze liggen voor de huizen van 21 Tielse slachtoffers van de Holocaust, 20 Tielse Joden en 1 Jehova’s getuige werden gedporteerd en kwamen om in vernietigingskampen van de Nazi’s.
Toos Groen van de werkgroep Stolpersteine Tiel was het een doorn in het oog dat de messing plaatjes dof en vuil geworden waren waardoor de pakkende teksten die erop staan nagenoeg niet meer zichtbaar waren.
“Ik heb negen jaar gelobby’d om ze schoon te laten maken en te laten onderhouden”, vertelt Toos. “Vorig jaar (25 maart 2019) werden ze met de hand gepoetst door de kinderen van de Tielse Kinderraad, ze werden daarbij geholpen door een aantal oorlogs-veteranen. Een erg leuk idee, maar het poetsen met de hand was niet voldoende. De tand des tijds maakte dat er meer nodig was.”
Oplossing
Gelukkig bedacht Gerard Buijs een oplossing. Hij is vice-voorzitter van de Stichting Ter Navolging en heeft ook onderhoud en herstel en organisatie van evenementen voor die stichting onder zijn hoede. De Stichting Ter Navolging houdt zich bezig met het behoud en onderhoud van de historische begraafplaatsen in Tiel, waaronder de Joodse begraafplaats aan de Kijkuit. “De Stolpersteine horen daar eigenlijk ook wel bij,” zegt Gerard Buijs. “Ik kreeg als tip dat ze makkelijk te poetsen zijn met een polijstmachine. Ik heb links en rechts wat navraag gedaan hoe dat ik zo’n apparaat gefinancierd kon krijgen. Uiteindelijk wist Wim Veerman er nog een potje voor. De Stichting HET heeft het gereedschap betaald”.
Wim Veerman is actief in de Tielse Oudheidkamer en adviseur algemeen en funeraire historie bij Ter Navolging. De stichting HET staat voor Historische Evenementen Tiel, thans een slapend orgaan.
Toekomst
Gerard heeft besloten de komende vijf jaar de Stolpersteine te blijven poetsen. “Het is een licht karweitje met het polijstmachinetje, in een paar minuten tijd zijn ze weer mooi glanzend.” Rick Smit vult aan: “Ze glimmen weer en vallen nu weer op, het zijn weer echte Struikelstenen geworden.” Rick kijkt toe, op gepaste afstand vanwege de corona-maatregelen. Hij is eveneens bestuurslid van Ter Navolging en houdt zich bezig met onderhoud en herstel van de begraafplaatsen. “Ik verveel me nog niet hoor, ondanks alle maatregelen”, zegt hij, “ik ben aan het schilderen op de Joodse Begraafplaats.”
Geschiedenis
De Stolpersteine vormen een blijvende herinnering aan hen die hebben geleden onder de verschrikkingen van het nazi-regime. Ze zijn ook bedoeld om lessen uit onze geschiedenis niet verloren te laten gaan. In verband met de herdenking van 75 jaar vrijheid, een jubileumjaar, stonden er allerlei activiteiten en evenementen op de planning om de Tweede wereldoorlog te herdenken. Nagenoeg alles is afgelast als gevolg van de Corona-crisis. Het is dus écht bijzonder dat de Tielse Stolpersteine wél deze poetsbeurt ondergingen. Zo is er toch nog een eerbetoon aan onze Tielse slachtoffers voor dat het straks 5 mei is.
Kinderslachtoffers
Een vijf-tal Stolpersteine ligt op de hoek van het Jodenstraatje en de Westluidensestraat, tegenover de ingang van de Moskee aan het begin van de Koornmarkt.
Daar woonde vroeger de familie De Winter, vader, moeder, tante en twee jongens, kinderen nog. Robbie en Loekie, de enige twee Tielse kinderen die omgekomen zijn in een vernietigingskamp van de nazi’s. (11-6-1943, Sobibor). Waar nu hun steentjes liggen was de winkel anex woonhuis van hun ouders gevestigd, het Lederhuis.
Pierre van der Schaaf, secretaris van Ter Navolging, vertelt dat de Stichting twee steentjes in het Namen-Monument van de Holocaust geadopteerd heeft. Dat monument staat in Amsterdam en bevat alle namen van de 102.000(!!!) slachtoffers van de Duitse concentratiekampen, niet alleen Joodse mensen maar bijvoorbeeld ook Sinti’s en Roma-zigeuners.
“We hebben dat betaald uit de vergoeding die we kregen voor workshops voor leerlingen van het Lingecollege in het kader van de herdenking van 75 jaar bevrijding”, aldus Pierre. Al die activiteiten gingen immers niet door. Het is de bedoeling van de Stichting om meer steentjes in het Holocaust-monument te gaan adopteren, te beginnen met de andere kinder-slachtoffers. “Er was ook nog een Sinti-meisje dat geboren was in Tiel, van de familie Berger, zij is vermoord in mei 1944.” Zodra de stichting fondsen hiervoor vergaard heeft willen zij ook steentjes voor kinderen uit de omgeving van Tiel adopteren, zoals voor de meisjes van de “andere familie Frank” uit Ochten, en misschien het bekendste slachtoffertje uit onze regio de kleine Elly Frank uit Lienden.
Vermoord
Stolpersteine zijn gedenksteentjes van 10 x 10 cm met een messing bovenkant en als tekst ‘Hier woonde met naam, het geboortejaar, het jaartal en de plaats van deportatie, en de datum en plaats van overlijden’ waarbij het overlijden niet zomaar een gewone dood was, de steentjes benadrukken dat die mensen door de Duitsers vermoord zijn. Ze heten Stolpersteine of in het Nederlands Struikelstenen, niet omdat je er letterlijk over struikelt, maar omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen. De stenen liggen in de stoep of voor de weg voor de huizen waar de slachtoffers destijds (als laatste vrijwillige adres) woonden. Iedere steen geeft een verdwenen stadgenoot een plek terug in onze gemeenschap. Een Stolperstein symboliseert echter tegelijk de andere slachtoffers van het nationaal-socialisme voor wie (nog) geen Stolpersteine zijn gelegd.
Polijstmachine
Toos Groen is terecht erg blij dat de Stolpersteine weer blinken en dat voorlopig ook zullen blijven doen. “De meeste Tielse Struikelstenen zijn door scholen geadopteerd. Het verzoek aan hen was dat zij ze vervolgens zouden onderhouden. Omdat dat niet gebeurde, heb ik diverse instanties verzocht dit op zich te nemen, helaas in eerste instantie zonder resultaat. In juli 2018 heb ik aan Joke Sewalt (die lid was van de werkgroep Stolpersteine Tiel én voorzitter van het 4 mei comité) voorgesteld de kinderraad in te schakelen. Het project heeft, naast het in ere houden van de herinnering, immers vooral een educatief doel. Wat ik niet wist, was dat mevrouw Duquesnoy juist op 16 juni 2018 tijdens de veteranendag het schoonmaken van de Stolpersteine ter sprake had gebracht. De Stichting Veteranen 2 Can Rule bleek graag bereid de stenen eenmalig schoon te maken. Daarop heb ik geopperd een gecombineerde poetsactie van de kinderraad en veteranen te houden. Aldus geschiedde (25 maart 2019).
Omdat de stenen erg vuil waren geworden na negen jaar zonder onderhoud, kregen de kinderen en de veteranen ze met de hand niet echt schoon. Dat is nu wel gelukt, dankzij de aanschaf van een polijstmachine door Stichting Ter navolging. Ik ben blij met het resultaat, en Gerard Buijs dankbaar voor zijn inzet. De Stolpersteine blinken weer, waarmee aan de slachtoffers respect wordt betoond.”
Zou de Vietnamees weten wat er met vroegere bewoners van hun pand gebeurd is? Hoe tragisch het lot was van Samuel en Roosje de Winter (vermoord in Sobibor op 16 april 1943, precies 77 jaar voordat de steentjes voor hun voordeur gepolijst werden…)
Stolpersteine, struikelstenen,
niet om mensen letterlijk te laten struikelen,
maar met hun hoofd en hun hart.
‘Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is’
(Gunter Demnig, kunstenaar, maker van de Stolpersteine)
Bron:
Website stolpersteine-tiel.nl
Website ternavolgingtiel.nl
Stolpersteine is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, die sinds 1995 in heel Europa al 70.000 Stolpersteine heeft geplaatst. Zij herinneren aan Joden, Sinti en Roma, politieke gevangenen, dienstweigeraars, homseksuelen, Jehova’s getuigen en gehandicapten die door de nazi’s zijn vermoord.
Video van het aanbrengen van de Stolpersteine in 2010: https://youtu.be/5VfrLXmB8i8
Reacties zijn gesloten.