Oude Bekenden 18: de kiem voor een Indische roman lag aan de Havendijk 2

Waar nu een kapsalon zit aan de Havendijk 2 in Tiel, woonde midden negentiende eeuw het gezin van dominee Frans Junius van de Maartenskerk. Maar om hem gaat het niet, om zijn dochter Francisca Junius wél, die werd daar in maart 1847 geboren. Ze had literaire aspiraties.

Het pand moet toen nog een tuin hebben gehad, met voor de deur de Oude Haven, toen nog echt vol water en ingang tot de Linge. En rechts had je dan de Waal, net als nu, maar een beetje wilder nog. Van de tuin is alleen nog een stukje grint over, hij moet groter zijn geweest. Het huis blijft groot, dat was voor het domineesgezin wel praktisch, want er waren elf kinderen.

Francisca zou later bekend worden onder haar schuilnaam Annie Foore, als schrijfster van zogeheten Indische romans. Ze schreef als meisje al verhalen en vertellingen. Haar boeken, Het Familiegeheim uit 1871 en Florence’s Droom uit 1872, zijn aan de Havendijk ontstaan. In 1873 zou ze trouwen met ingenieur Jan IJzerman. Het was gewoonte dat vrouwen vanuit hun ouderlijk huis trouwden, eerder was ze op kostschool geweest. Meisjes van enige stand gingen daar nu eenmaal heen,

In het jaar van haar huwelijk vertrok ze met haar echtgenoot naar Indië, waar hij – heel toepasselijk met zo’n achternaam – aan het koloniale spoorwegstelsel zou werken. Hij bouwde er een mooie carrière op, waar hij voor leefde. Annie noemde die loopbaan ‘mijn onoverwinnelijke medeminnares’, want ze had humor.

Het echtpaar woonde, uiteindelijk met vier kinderen, achtereenvolgens in Padang, Malang, Buitenzorg en Batavia. Buitenzorg, Bogor vormde ook het decor voor Annie’s meest bejubelde roman Bogoriana, roman uit Indië (1890). Ik heb het boek eens doorgenomen, maar echt boeiend of literair wordt het nooit, naar de huidige maatstaven. Er was voor deze stroming aan Indische damesromans van welgestelde koloniale echtgenoten dan ook weinig literaire erkenning te halen. Het was meer een veredeld tijdverdrijf, dat schrijven.

Waar het Annie echt om ging was haar gezin, de liefde, haar kinderen. Om hen ook legde ze uiteindelijk de pen neer. Maar niet dan nadat ze haar eigen leven in het koloniale Indië van die tijd had beschreven, vaak met een twinkeling van humor. Ze spotte een beetje met het koloniaal bestaan vol Hollanders, ledigheid, bedienden, promotiedrang en een strakke sociale pikorde. Het huis aan de Havendijk in Tiel zou ze nooit weerzien, ze stierf in 1890 aan de gevolgen van een kleine operatie en werd begraven in Batavia. Drie jaar eerder nog was ze in Nederland geweest, op Europees verlof.

Heel toevallig dook het pand weer op in de literatuur, schrijver Willem van Toorn had er familie wonen en vertelde er een eeuw na Annie in zijn boek De Rivier over, hij bezocht het als kind en logeerde er.

afbeelding: Wikipedia