Tredmolen in Tiel

Door Huub van Heiningen op donderdag 3 november 2016, geplaatst in Kunst & cultuur, Openbare ruimte, Nieuws.

 Lang geleden stond er bij de Oliemolenwal aan de gracht een hijskraan, die via een tredmolen werd aangedreven door “kraankinderen”. Als het meezit staat er op die plek volgend jaar een dergelijke kraan – oftewel een replica van de middeleeuwse kraan in Brugge.

 Oudere plannen voor het nabouwen van een dergelijke kraan zijn uit de kast gehaald door Caro Agterberg, die allerlei ideeën uitwerkt om Tiel op te pimpen. In de middeleeuwen stonden er op de wallen van alle oude Europese Hanzesteden kranen, die door tredmolens werden aangedreven. Ze zijn de laatste decennia in diverse oude steden nagebouwd als toeristische trekpleister.

 De meest bekende daarvan is de havenkraan van Brugge. De oorspronkelijke kraan, te zien op een schilderijen van Hans Memling, Jan Provoost, Simon Bening en een door Pieter Pourbus geschilderd portret, is gebouwd in 1457. Die kraan is in verval geraakt en afgebroken, maar herbouwd in 2002 toen Brugge Culturele Hoofdstad van Europa was. Daarbij is te licht hout gebruikt. Recent hebben leerlingen van de technische school de kraan daarom een nieuwe houten mantel gegeven. Nu prijkt de haventredkraan weer in volle glorie in het centrum van Brugge.

 Uit archivalia blijkt dat er ook in Tiel op twee plaatsen een middeleeuwse havenkraan heeft gestaan. In de 15e eeuw stond er een aan het Plein dat toen nog haven was en een eeuw later stond er een aan de gracht, die voor het deel langs de Oliemolenwal de functie van binnenhaven had overgenomen. Afbeeldingen daarvan zijn niet bewaard gebleven. De plaats van de kraan aan de stadsgracht is aan de hand van archivalia exact te bepalen. Zie http://detielenaar.nl/historie/kraankinderen.

  De technische school in Brussel bleek bereid de tekeningen naar Tiel te sturen en hier worden de plannen nu verder uitgewerkt. De kraan is 8,5 meter hoog, 6.05 meter breed en 9.70 meter diep. Er kunnen, afhankelijk van het aantal personen in de tredmolens, gewichten tot een ton mee getild worden. De tredwielen hebben een diameter van 4 meter