Gedachten in hout

Door Huub van Heiningen op dinsdag 12 januari 2016, geplaatst in Kunst & cultuur, Nieuws, Historie.

Binnenkort wordt in de tuin van het Ambtmanshuis, exact op de plaats waar hij in oktober 1741 werd geboren, een monument geplaatst ter nagedachtenis aan de beroemde patriot Joan Derk van der Capellen tot de Pol. Dat wordt een uit houten letters JDCP bestaande kunstwerk ontworpen door Jos Bregman – artist in hout – die op Thedingsweert woont.

Zijn graf is door “Orangisten” verwoest en er zijn tijden geweest dat Joan Derk van der Capellen tot de Pol als een gevaarlijke oproerkraaier werd gezien, die het wettig gezag gewelddadig omver wllde stoten. Maar dat beeld is vooral sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw herzien. Hij is nu de “Wekker van de Nederlandse Natie”, een van de grondleggers van onze parlementaire democratie of een “Erflater van onze beschaving”. Er zijn in steden en dorpen waar Joan Derk gewoond of gewerkt heeft, borstbeelden of andere monumenten voor hem geplaatst en er zijn enkele plannen geweest om een in opdracht van zijn aanhangers in Rome gemaakte, en daar achtergebleven beeldengroep, naar Nederland te halen. In Tiel wordt al jarenlang gepraat over mogelijkheden om de “patriot” Joan Derk te eren.

Joan Derk is vooral beroemd geworden om zijn pamflet “Aan het Volk van Nederland”, dat in de nacht van zaterdag 25 en zondag 26 september 1781 clandestien in veel Nederlandse Steden werd verspreid en voor een enorme beroering zorgde. De auteur betoogde daarin, onderbouwd met krachtige argumenten, dat de macht om het volk te besturen niet aan het Huis van Oranje of de daardoor benoemde regenten, behoorde, maar aan de burgerij zelf. Die burgerij wordt opgeroepen zich te bewapenen en de macht over te nemen. Die omwenteling is er in feite pas gekomen in 1794, met behulp van de Fransen en nadat Joan Derk al was overleden. Zijn geestverwanten, de Patriotten, hebben toen getracht zijn ideeën gestalte te geven.

Het boekje “Aan het Volk van Nederland” onderscheidt zich van andere pamfletten uit die tijd door het zeer directe taalgebruik en heldere stellingname. In dat opzicht kan Joan Derk gezien worden als iemand die beter en effectiever dan zijn tijdgenoten, gebruik heeft gemaakt van de kracht van het gedrukte woorden. Daardoor kan een link gelegd worden naar moderne media.

Zo ziet ook Jos Bregman het, die opdracht heeft gekregen een monument voor Joan Derk tot de Capellen van de Pol te maken. Dat moet geplaatst worden naast de raadszaal op de exacte plek waar de man geboren. Het is de plaats ook waar hij met zijn moeder de eerste (ongeveer) 17 jaar van zijn leven woonde en van zijn grootvader de critische opvatting over het bestaande gezag en de ideeën van de Verlichting meekreeg.

Bregman is een in Wageningen afgestudeerde landbouwingenieur met milieukunde als belangrijkste richting. Toen hij bezig was een proefschrift te schrijven over duurzaamheid werd hij door de reuk van hout zodanig gegrepen, dat hij besloot dáár wat mee te gaan doen. Sinds 1996 heeft hij een eigen bedrijf met een atelier of werkplaats op Thedingsweert – ook al een omgeving die hem inspireert. De specialiteit van zijn bedrijf is het maken van groene schoolpleinen – hij maakt houten speelelementen, die zoveel mogelijk door groen moeten worden omgeven. Ook in Tiel staan er al diverse speeltoestellen van hem.

Het monument voor Joan Derk – gemaakt uit een eik uit het Zoelense bos – is nagenoeg gereed. Wanneer het geplaatst zal worden is nog niet bekend.