Anton Vermazen (96) was dertien en bracht hem rond ´De Tielenaar´, die was er bijna 90 jaar geleden al.
´Geachte redactie´, begon hij een kort berichtje via een mailtje met zijn computer. Had hij niet zelf ingetikt maar zijn partner had dat dus gedaan, zo bleek later. (Hij is niet zo handig met dat toetsenbord, hij zweert bij de ipad, grote letters´). Wat hij wilde zeggen was dat ´De Tielenaar van oprichter Jan Bouwhuis´ niet de eerste De Tielenaar is. Hij had als 13-jarig jongetje namelijk een krantje met die naam in de jaren dertig van de vorige eeuw in het dorp Wadenoijen rondgebracht. ´Drieentachtig jaar geleden is dat´, schreven ze ook nog. ´Die bezorger, dat was ik, dertien jaar oud´. Het is de nu zesennegentigjarige Anton Vermazen in de Bredestraat in Wadenoijen. Zo´n eerlijk en uitnodigend berichtje belandt niet elke dag op een redactie.
Dus gebeld. Dat leidt al tot lachen. We komen bij u langs, kan het vandaag?
´Jawel, maar ik moet eerst naar de gym, dat is altijd op woensdagmorgen, elf uur. Dat verzaak ik niet. Ik ben de enige haan in het kippenhok´.
Dan kunnen we daar meteen mooie foto´s maken, u tussen al die vrouwen…
´Dat is goed´, zegt hij..
Even later belt hij terug. ´Ik heb de leidster van de gym gebeld. Ze vindt het niet goed. Die privacybeweging, he´.
Aandringen helpt niet. Jammer. Had hij die leidster nou maar niet gebeld.
Hij moet daar om lachen en zegt dat hij ´geen gedonder in het kippenhok´ wil hebben.
Mooi verhaal. Om twaalf uur arriveer ik bij hen. Het wordt een leuk gesprek met twee heel positief ingestelde mensen met wie het lachen is. Want de verhalen van Anton en zijn – veel jongere – partner Truus Vermeulen zitten vol humor.
Zoals gezegd zweert hij bij zijn ´ipad´. Die heeft hij van een dorpsgenoot gekregen die eens kwam zeggen dat hij het maar eens moest leren. Drie keer per dag bekijkt hij het nieuws (van de NOS, Omroep Gelderland en – dus – die website DeTielenaar. Hij is wel oud en bijna honderd maar hij staat nog volop in het leven. En dat is geen grootspraak, je zíet het aan hem. En dat is mooi. Op een bepaald moment vallen de woorden ´herseninfarct vier jaar geleden´. Ze zijn van Truus. Heeft hij er wat aan overgehouden? Ze zegt zachtjes dat het meevalt maar dat hij zeker ingeleverd heeft. ´Vooral dat geheugen, he´.
Kilometers
Maar even terug naar die bezorgingstijd. Hoe lang was hij bezig met heel dat grote grondgebied van Wadenoijen met dat krantje te voorzien? Hij moet het antwoord schuldig blijven. ´Het was tot Est en de andere kant op tot Tiel. Ik heb het niet zo lang gedaan, hoor. Een half jaar denk ik´.
Hoeveel krantjes waren het? Samen rekenen ze een beetje . Tweehonderd gezinnen, dus ook zoveel krantjes. Nee minder, er woonden toen nog niet zoveel mensen in het dorp, er zijn er veel bijgekomen.
Hoeveel kilometer legde hij dan wel niet af? In grote lijnen weet hij dat wel. Het moeten er dertig of vijfendertig geweest zijn. ´Meestal deed ik het op vrijdag en zaterdag. Ik haalde ze op ergens bij Thedinghsweert´.
Evert Vermeer, in 1910 in Tiel geboren en de latere coryfee van de landelijke SDAP (PvdA), is in de jaren dertig, waarschijnlijk als student, een tijdje bij DeTielenaar advertentieverkoper geweest. Dat blijkt uit wat archiefwerk. Anton haakt meteen in: ´De vader van Evert en Anne Vermeer was politeagent in Tiel. Hij zag me eens die krantjes rondbrengen en vroeg ´hé hoe oud seide gij, manneke?´ Maar hij maakte er geen werk van. ´Je moest toen al veertien zijn´.
Hij moest er wel aan wennen dat hij als bezorger nogal eens eerst binnen bij het bedrijf het enkele blad moest vouwen, dat was dan nog niet gebeurd. Fietstassen? ´Die hadden we niet?´ Waar bewaarde hij die kranten dan, achterop onder de snelbinders? ´Snelbinders, die bestonden nog niet´. Hoe dan? ´Margarinebakjes maakten we achterop de fiets vast. Daar konden de gevouwen kranten precies in´.
Hij zag op de website DeTielenaar ook eens een foto van ´de wielerbaan op de Kaai. Die heb ik nog gezien. Daar was ook een agent de roverhoofdman´. Roverhoofdman? ´Ja, dat is een uitdrukking van me. Bij elk evenement in die tijd was een agent de grote regelaar. Daarom zeg ik roverhoofdman´.
Hij was de negende en laatste in het gezin Vermazen. Hij ging werken bij de Chamotte Unie in Geldermalsen. Na de oorlog was er hier geen werk voor hem en verhuisde hij met zijn vrouw Adriana van Kessel naar Amsterdam. Hij kon aan het werk bij het bedrijf van de trams. Maar ze kwamen terug want zijn vrouw kreeg heimwee naar Wadenoijen. ´Ik was graag gebleven, ik had er promotie kunnen maken´. Ze trokken in bij zijn ouders, hij was dus weer terug in zijn geboortehuis. In 1960 en 1962 overleden zijn ouders, in 1973 zijn vrouw.
Gemeenteraad Zoelen
Wacht eens even, in de gemeenteraad die ik jarenlang (voor de Tielse Courant) bezocht in het huis Cellendonk in Kerk-Avezaath, zat een Vermazen. Familie? ´Dat was ik, van 1966 tot 1977 heb ik in de raad gezeten, met fraktievoorzitter Ties Verbeek, wethouder Henk van den Burg, Jan Vogelzang, Adriaan van Eck en Evert Boudewijn.´
Goh, ik herinner me die jaren eigenlijk nog wel. Vermazen? Een rustige man die af en toe liet blijken de ´stukken´ waarover gepraat werd, goed te kennen. Een degelijke SDAP´er. Partner Truus:´Hij verdiepte zich er goed in, zeker…´
Een tijd
Hoe zat dat met die krant die De Tielenaar heette nu eigenlijk? Bij het Regionaal Archief Rivierenland in Tiel is over die kranten van toen bijna alles terug te lezen. Rond 1900 was het een tijd waarin veel krantjes opgericht werden. Wie een drukkerij had – en dat waren er veel – wilde graag de eer van een eigen krant hebben. Meestal waren die krantjes in ieder geval verbonden met een politieke partij of geloofsrichting. Oplages van 500 tot 1000 exemplaren waren het nogal eens. In veel gevallen ging er geld bij, dus ze bestonden vaak niet lang.
De Tielenaar, gratis Nieuws- en Advertentieblad voor Tiel en Omstreken, was van drukkerij S. H. Tolhuis. In 1936 gevestigd aan de Korenmarkt 17. Hij verscheen vanaf 1931, want in het archief is een aantal exemplaren uit de periode 1936-1938 aanwezig en daarop staat dat het de 6de en 7de jaargang zijn. Dus dat is makkelijk terugrekenen. Drie pagina’s advertenties en één pagina nieuws. Wanneer de krant stopte is niet bekend, maar aan te nemen is dat het nog voor de Tweede Wereldoorlog was.
In het handelsregister van de Kamer van Koophandel voor Zuid-West Gelderland, nu ondergebracht bij het Gelders Archief in Arnhem, is te lezen dat Sybren Hette Tolhuis (1886), afkomstig uit het Friese Bolsward, een drukkerij-binderij in 1922 in Tiel vestigde. Dat was in de Westluidensestraat. In het tot 1961 durende bestaan van het bedrijf wordt nogal eens verhuisd: eerst naar de Weerstraat, dan naar de Vleesstraat, Korenmarkt, Korenbeursplein en tot slot naar de Tolhuisstraat.
In 1936 gaat het bedrijf failliet, maar maakt een doorstart onder een andere rechtsvorm, ’onder firma’. Omdat A. H. Rodrigo (1905) uit Utrecht in 1946 mede-vernoot werd, wordt ’en Co’ achter de naam van Tolhuis gezet. Tolhuis gaat weer alleen door als in 1952 Rodrigo overlijdt.
Maar De Tielenaar is dan al niet meer een product van de drukkerij-binderij, De Tielenaar is er dan allang niet meer. Tolhuis is 66 jaar en doet het bedrijf al gauw over aan Wessel Priem uit Amersfoort en Andries Woudstra uit Tiel. Twee jaar later, in 1954, wordt de vennootschap opgeheven en gaat Woudstra alleen verder. Woudstra geeft er in 1961 helemaal de brui aan.
Reacties zijn gesloten.