Melkkoe Passewaay

Door Huub van Heiningen op dinsdag 23 juni 2015, geplaatst in Politiek.

Een kwart van alle Tielenaren woont in Passewaaij. Als deze Tielenaren daarvoor in de stemming zouden zijn, kunnen ze dit jaar een zilveren jubileum vieren. Want in het najaar van 1989 kwam Passewaaij van de tekentafel . Ontwerper ervan was de jeugdige ambitieuze Rick Snoep, die geen TV in huis wilde hebben en geen auto reed, maar het ‘mooiste moderne tuindorp van de streek’  probeerde te ontwerpen.  Passewaaij moest een autoluwe wijk worden met een kwalitatief hoog woonniveau. Want de wijk moest vooral ‘beter-gesitueerden’ trekken, die de kost verdienden in bijvoorbeeld Utrecht of Den Bosch.

Het zou nog een jaar duren aleer wethouder Bert Grooten in een bootje het Inundatiekanaal over stak om een eerste paal te heien en actieve SP-ers tussen twee bomen een doek spanden met de tekst ‘Hier bouwt de PvdA voor de VVD’.  Maar ondertussen was er in allerijl (voor een gemiddelde prijs van 13 gulden per meter) zoveel mogelijk agrarische grond aangekocht en hadden de bestuurders van Tiel een programma vastgelegd voor de exploitatie van Passewaaij-Noord.

Passewaaij moest vooral mensen uit de overloopgebieden van de grote steden naar Tiel lokken om door een stijgend inwonertal het draagvlak te kunnen versterken voor de centrumvoorzieningen.  De gemeente  moest daarvoor  de concurrentie aangaan met de nieuwbouwwijken in bijvoorbeeld Houten, Nieuwegein of Vleuten.  Het enige en ook zeer effectieve wapen daarvoor was de prijs per woning. Door op de exploitatie van Passewaaij-Noord niet of nauwelijks kosten voor algemene voorzieningen in rekening te brengen, konden hier dezelfde kwalitatief goede huizen worden aangeboden voor 50.000.- tot 100.000.- gulden minder dan er korter bij Utrecht voor moest worden betaald.  Niet zelden zat er tussen precies dezelfde nieuwbouwwoningen, afhankelijk van de lokatie, een prijsverschil van een ton.

Terwijl in de straten er rond omheen in snel tempo nieuwe woningen uit de grond schoten, werd op 13 september 1996 de eerste paal geslagen voor een alleraardigst winkelcentrum voor het nieuwe tuindorp. Passewaaij-Noord werd dus een groot succes. Maar niet in alle opzichten.  Vanaf 1993 tot 1995 werd er gewerkt aan de plannen voor Passewaaij-Zuid en naarmate dat vorderde kwamen de Tielse beleidsmakers tot de conclusie, dat hun nieuwe tuindorp niet compleet zou zijn zonder een station, een wijkcentrum en een tweede ontsluitingsweg en dat daarvoor nauwelijks geld was.  Men had dus nagelaten de bewoners van bijna duizend nieuwe woningen (voldoende) te laten meebetalen aan de z.g. bovenwijkse voorzieningen. Daarenboven zag men in Tiel met lede ogen hoe gemeenten als Houten en Nieuwegein schatrijk werden door de grondexploitatie die de Tielse schatkist niet of nauwelijks spekte.

Hoe men dat in Tiel in de nieuwe eeuw in dit opzicht anders is gaan doen werd zeer recent geanalyseerd in een rapport van de Rekenkamer. Daarin wordt geschetst hoe inconsequent het beleid was, hoe de raad buiten belangrijke beslispunten werd gehouden  en hoe de exploitatie van met name wijk 7 volledig in handen werd gegeven van marktpartijen. Het college van B&W , dat de samenstellers vergeefs verzocht citaten als ‘gegoochel met cijfers’ eruit te halen, zit  nogal met het zeer kritische rapport. Evenals uiteraard de gemeenteraad. Die laatste heeft op 12 februari het college van B&W opdracht gegeven binnen vier maanden met voorstellen voor ‘verbetertrajecten’ te komen. Daarover mag de nieuwe raad, die op 19 maart wordt gekozen, zich buigen.

Terwijl Passewaaij  zich met haar vele jonge gezinnen ontwikkelde tot een levende gemeenschap met een wijkvereniging die velerlei activiteiten ontwikkelt, broedde de Tielse politiek decennia achtereen op mogelijkheden om de grondexploitatie in dit gebied winstgevend te maken.  Dat was erg moeilijk omdat het stadsbestuur geen ‘actieve grondpolitiek’ wilde voeren, zoals dat wel was gebeurd voor Passewaaij-Noord.  Daardoor kreeg men nu in elk deelgebied te maken met 8 tot 12 marktpartijen, die grond in bezit hadden of van het gemeentebestuur de toezegging hadden gekregen in Passewaaij een groot aantal woningen te mogen bouwen.

Dat leek redelijk goed te gaan. In 2006 waren bijna alle 375 woningen van buurt 6 al gebouwd en opgeleverd. De exploitatie ervan werd door het gemeentebestuur als succesvol ervaren, hoewel er veel disputen waren geweest en het eindresultaat van € 150.000 lager was dan men had verwacht. Daar kwam bij dat er nog ruim een miljoen euro aan tekorten uit eerdere buurten en een half miljoen voor het station moesten worden afgeschreven. Die ruim anderhalf miljoen zou in mindering gebracht worden op de exploitatie van buurt 7, die, zoals in 2006 werd verwacht, minstens  acht miljoen euro winst zou opleveren.

De onderhandelingen met marktpartijen in buurt 7 vergden veel tijd.  In buurt  6 hadden de ontwikkelaars aan de gemeente  € 8.343.- per huis betaald voor de aanleg van wegen en algemene voorzieningen. Voort buurt 7 werd die omslag vastgesteld op  € 9000 per woning.  Het gemeentebestuur had een dergelijke omslag ook kunnen baseren op het aantal vierkante meters per kavel, maar koos voor deze methode vanuit de optiek dat er ook deze wijk vooral beter gesitueerden moest aantrekken.  Nu behoefde voor een grote villa met zwembad(en) niet méér aan de gemeente betaald te worden dan voor een appartement.

Op 27 mei 2010 is de start van de woningbouw in buurt 7 feestelijk geopend. Van de daarbij geuite goede wensen is weinig terecht gekomen. De exploitatie van Passewaaij buurt 7 is een nachtmerrie geworden voor menigeen die er bij betrokken was en is. Dat is, zo stelt de Rekenkamer nadrukkelijk vast zeker niet alleen de schuld van de crisis en de instorting van de woningmarkt. In hetzelfde jaar 2010 koppelde het stadsbestuur buurt 7 aan de exploitatie van de Westluidense Poort.  Er zou minimaal vier miljoen euro uit die buurt moeten komen voor het cultuurcentrum.  Dit ondanks het feit dat de winstprognoses voor buurt 7 enkele malen naar beneden zijn bijgesteld tot een kleine vijf miljoen in 2013. Niemand kan garanderen dat het daarbij blijft.

De al in 2008 afgesloten overeenkomst met het consortium van projectontwikkelaars (waarin de raad niet betrokken werd) is voor verschillende uitleg vatbaar, aldus de rekenkamer en er ligt al jarenlang een claim bij de rechter waarvan de uitkomst geenszins zeker is. Het aantal in de buurt te bouwen woningen is enkele malen opgeschroefd tot in 2013 ongeveer 600. Er zijn plannen om ook in die wijk appartementen te bouwen, maar het is nog maar zeer de vraag of het bestemmingsplan dat toelaat. In de nu zoveel omstreden buurt 7 was ook een multifunctioneel centrum gepland, waarin o.a. medische diensten zouden worden ondergebracht. Dat MFC hebben de Passewaaijers door de strijd om van buurt 7 een melkkoe te maken, vooralsnog al moeten inleveren.