Inundatiekanaal Tiel op weg naar werelderfgoedlijst Unesco

Door Bert Leenders Op apr 23, 2017

Door Bert Leenders op zondag 23 april 2017, geplaatst in Openbare ruimte, Nieuws, Historie.

Veel van de forten en andere verdedigingswerken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie leidden lang een sluimerend bestaan. Vanaf 1999 is er vanuit de politiek en bestuur volop aandacht voor het snoer van verdedigingswerken dat zich uitstrekt over het grondgebied van de provincies Noord-Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant. De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een unieke historische verdedigingslinie uit 1815. De linie is 85 kilometer en bestaat uit zo’n vijftig forten, de vijf vestingsteden Muiden, Weesp, Naarden, Gorinchem en Woudrichem en diverse andere kunstwerken, gebouwen en waterpartijen en waterwegen, waaronder het inundatiekanaal bij Tiel. De verdedigingwerken en steden vertellen niet alleen het verhaal van bijna anderhalve eeuw geschiedenis. Het zijn doorgaans ook unieke plekken, waar het goed toeven is en de natuur zich vrij kan ontwikkelen. Steeds meer forten hebben daardoor de laatste jaren een zakelijke, toeristische of culturele bestemming gekregen. Het zijn cultuur-historische belevenisplekken geworden.

ln 2014 heeft de rijksoverheid de verantwoordelijkheid voor beheer, onderhoud en exploitatie overgedragen aan de vier provincies. Het door hen gevormde Liniebureau wil de hele linie, zoals al met de Stelling van Amsterdam is gebeurd, erkend zien als werelderfgoed. Daarvoor moet het geplaatst worden op die lijst van Unesco. Een hele procedure waarin donderdag 20 april een belangrijke stap gezet werd. Symbolisch en met hun handtekening hebben vertegenwoordigers van betrokken partijen zoals provincies, gemeenten, waterschappen, natuurmonumenten en beheerders van forten in Fort Voordorp in Groenekan hun steun betuigd aan de aanvraag. Zij deden dit door in Groenekan. een puzzelstuk te plaatsen op een grote landkaart, die de hele 85 kilometer lange linie in beeld brengt en handtekeningboeken te overhandigen aan de bestuurders van de Linie. Vrijwel iedereen verwacht dat de plaatsing op de lijst van het grootste monument van Nederland wel zal lukken. Toch zijn er nog vele hordes te nemen en pas in 2019 zal het besluit vallen.

Inundatiekanaal

Het besluit is ook voor Tiel belangrijk. Lang niet iedereen weet dat het inundatiekanaal deel uit maakt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dit in 1878 gegraven kanaal is aangelegd in opdracht van de afdeling Genie van het Ministerie van Oorlog. Het was nodig om de Linge van voldoende water te voorzien wanneer oorlog dreigde en het noodzakelijk was om de Tieler- en Culemborgerwaard via de waaiersluizen bij Asperen onder water te zetten om de vijand uit het belangrijke Holland weg te houden. Aan weerszijden van het drie kilometer lange kanaal werden sluizen aangebracht. De sluizen aan de Waalzijde waren in hoogte regelbaar. Tiel had in 1878 graag via het kanaal weer een vaarverbinding met de Linge willen hebben, maar wilde daar niet voor betalen. Daardoor bleef de functie van het kanaal beperkt tot het aanvoeren van water van de Waal naar de Linge bij oorlogsdreiging. Voor en tijdens de eerste wereldoorlog is het kanaal bewaakt door soldaten, maar is het niet gebruikt. In 1940 was dit wel het geval. De onderwaterzetting van gebied, hield de vijand niet tegen, die vloog er zo overheen.

Tijdens de steunbijeenkomst plaatste wethouder Corry van Rhee – Oud Ammerveld een puzzelstuk namens de gemeente Tiel. Josan Meijers, gedeputeerde van de provincie Gelderland, had als voorzitter van het bestuur van de Nieuwe Hollandse waterlinie, de liniecommissie, een centrale rol bij de steunbijeenkomst. Beide bestuurders hebben een bijzondere band met het kanaal en dus de Linie. Het kanaal is hun voor- of achtertuin. Meijers woont bovendien in het vroegere sluiswachtershuis, dat een onderdeel van het Rijksmonument is en straks hopelijk onderdeel van het Unesco werelderfgoed.

Het valt te verwachten dat door de plaatsing op de erfgoedlijst, de belangstelling voor het kanaal toe zal nemen. Enkele jaren geleden maakte de vereniging Waardevol Tiel een gedetailleerd plan om het kanaal geschikter te maken als recreatieplaats. Dit plan kreeg waardering van de toenmalige raadscommissie Ruimte maar ligt sindsdien ergens diep verscholen in een ambtelijke lade. Wellicht kan de naderende plaatsing op de erfgoedlijst de belangstelling voor dit plan doen herleven!

Een paar jaar geleden heeft het Waterschap Rivierenland en de gemeente Tiel het kanaal een grote onderhoudsbeurt gegeven. Het verontreinigde bodemslip werd weggebaggerd, aan weerszijden zijn onderwaterbanketten (schuin aflopende ondiepe stroken) aangelegd en werden sluizen en bruggen gereviseerd. Ook de oorspronkelijke rietkragen om de oevers te beschermen werden weer teruggebracht. Het cultuurhistorisch karakter van een strak, rechtlijnig, watervoerend kanaal is hierdoor hersteld.

Bij dit artikel foto’s van de steunbijeenkomst in Groenekan, foto’s van het kanaal en de renovatie door gemeente en waterschap.

Een korte interressante film over de geschiedenis van het kanaal zie: https://youtu.be/7Qn7k0ZGCwc

september 2008 Juni 2005Tiel, 17 December 2010 De provincie Gelderland stelt 4,13 miljoen Euro beschikbaarJuli