Spijkers

Door Huub van Heiningen op donderdag 23 juli 2015, geplaatst in Historie.

Laat ik nou snuffelend in oude foto’s ineens mezelf ontdekken ! Met een spade in de hand en mijn schoonheid nog ongeschonden ! Een oude agenda leverde nog wat aanvullende informatie, waardoor de bij de foto behorende herinneringen allemaal weer terugkwamen. Als ware het de dag van gisteren.

Op vrijdag 16 augustus 1968 werd ik aan de jas getrokken door mijn archeologie-leermeester professor Jules Bogaers. Hij wist dat mijn vakantie begonnen was en ik appels zou gaan plukken. Maar hij had een beter idee, waarvan hij vermoedde dat het me zou aanspreken. We zouden een Romeins schip gaan opgraven.

De volgende maandagmorgen stond er een klein gezelschap aan “de Put van Mourik”, waaruit zand werd opgebaggerd voor de verbreding van Rijksweg 15. Een dragline-line machinist had zijn plicht verstaan en via zijn directie de ROB gewaarschuwd dat er kennelijk een oude scheepsromp in de bodem zat. De rijksdienst had al met het baggerbedrijf geregeld dat er een tijdelijke damwand om het wrak was geslagen en pompen ter beschikking waren. De leiding was in handen gegeven van Leendert Louwe Kooijmans, toen (als ik me goed herinner directeur van het Museum van Oudheden in Leiden.

Het werd een spannend avontuur. Vier dagen achtereen met nog heel wat nachtelijke uren stonden we vaak letterlijk tot de knieën in de modder om schepje voor schepje de resten bloot te leggen van wat ooit een Romeins vrachtschip was geweest. Maar het zat niet mee. Het wrak zat diep in de modder en na twee dagen bleek al dat het schip naar schatting ongeveer dertig meter lang moest zijn geweest en dat er een nieuwe bekisting nodig zou zijn om het wrak in zijn geheel te kunnen bergen.

Verbrandingssporen riepen de vraag op in hoeverre we te maken hadden met een compleet schip. Tussen de Nijmeegse hoogleraar en zijn (toekomstige) Leidse collega was er ook nogal wat verschil van mening over de betekenis van de vondst.

Om het wrak aan de oppervlakte te kunnen brengen zou er nog minstens vier dagen langer gewerkt moeten worden en eerst een nieuwe, grotere bekisting geslagen moeten worden. Mourik BV, die alles al gedaan had waartoe de wet hem redelijkerwijs kon verplichten, wilde daaraan alleen meewerken als hem de schade zou worden vergoed. Ook voor de vertraging van het baggerwerk. Er zou dus, om alles netjes te bergen, 200.000 gulden nodig zijn en dat geld kon, ook na allerlei overleg met Den Haag, niet op tafel gebracht worden.

Voor de teleurgestelde archeologen zat er dus niets anders op, dan het zichtbare gedeelte van het wrak te fotograferen en in kaart te brengen, schervenmateriaal te bergen en stukjes af te zagen voor C 14-proeven. En wat troost vinden in de wetenschap dat er elders in ons land van dit soort schepen zijn blootgelegd. Een heel mooi overzicht daarvan is te vinden op http://www.maritiemprogramma.nl/documenten/Archeo%202013-4%20p13-27.pdf

In het wrak zat een groot aantal grote gesmede spijkers, die er gemakkelijk uit getrokken konden worden. Louwe Kooijmans vond het dus een goed idee, dat ieder die zich uitgesloofd had, als aandenken wat spijkers in de zak zou steken voor de pompen werden stilgelegd en ons wrak voorgoed verdwijnen zou.

De mijne – het zullen er 25 of 30 zijn geweest – nam ik mee naar ons kantoor in de Weerstraat om ze daar in een weckpot te laten drogen. “Als ik over twee weken terugkom van vakantie, zien we wel wat ik ermee doen kan. Maar als je er intussen iemand een groot plezier mee kan doen, mag je er best een weggeven” liet ik als boodschap achter bij onze administratice/receptioniste. Die belde me ruim een week later echter al op met de vraag of ik nog meer spijkers had. “Er was zoveel belangstelling voor dat ik er niet één meer over heb en vanmorgen heb ik al een paar mensen moeten wegsturen”.

Na mijn vakantie heb ik haar gevraagd hoe al mijn spijkers zo snel waren verdwenen. Ze lachtte en antwoordde in onvervalst Maas en Waals “Je wit toch dat Tielenare er as de kippe bij zijn as ter iets voor niks is”. Maar tot op de dag van vandaag verdenk ik haar ervan dat ze de spijkers in de etalage had gezet om ermee te leuren en ze als welkomstgeschenkje aan te bieden aan iedereen die een proefabonnement op De Gelderlander wilde nemen. Zo werkt(e) dat.

Spijkers uit het Romeins scheepswrak van Avezaath liggen nu in vitrines in de musea in Nijmegen en Leiden. En bij mijn goede vriend van mij hangt er eentje keurig in een lijstje in zijn woonkamer. Via Dick Buisman gekregen van De Gelderlander. Ik zou best eens willen weten of er in Tiel nog meer van mijn spijkers een goede bestemming hebben gekregen.

In De Meern is een soortgelijk Romeins vrachtschip geborgenEen exemplaar uit de weckpot dat een ereplaats kreeg