Ontkerkelijking dwingt protestantse gemeente Tiel tot afstoten van gebouwen

Al tientallen jaren neemt het aantal aanhangers van de grote traditionele kerken in Nederland af. Volgens het Centraal Planbureau noemde in 2022 nog slechts 18 % van de bevolking zich rooms-katholiek en 13 % lid van de PKN, de Protestantse Kerk Nederland. Van de mensen die in 2022 lid waren ging bij de PKN 50 % minstens eenmaal per maand naar de kerk. Bij rooms-katholieken ligt het kerkbezoek aanzienlijk lager. Slechts 11 % van die leden van dit kerkgenootschap bezoekt minimaal één keer of vaker per maand de kerk. Ook bij moslims, is er volgens cijfers van het Humanistisch Verbond een relatief kleine maar wel groeiende groep, die het geloof de rug toekeert. De daling van het aantal gelovigen bij de twee grootste Nederlandse kerkorganisaties zal naar verwachting nog wel even doorgaan. Praktiserende leden zijn vaak senioren en er is weinig aanwas van jongeren. Kerken lopen leeg en worden in heel Nederland in een hoog tempo gesloten.

De situatie in Tiel

Ook Tiel onttrekt zich niet aan deze ontwikkeling. In 1992 werd in Tiel-Oost de katholieke Kerk van de Menswording gesloten en in 2014 gesloopt. In 1981 viel de wat orthodox georiënteerde Eben Haezerkerk van de hervormde gemeente in de Gasthuisstraat onder de slopershamer. De Gereformeerde Kerk aan de Dr. Schaepmanstraat werd na de fusie tussen de hervormde kerk, de Lutherse kerk en de Gereformeerde kerk tot Protestantse Gemeente Tiel (PGT) overbodig en kreeg een mooie maatschappelijke functie. De Protestantse Gemeente Tiel heeft na die fusie besloten om te gaan kerken in de kerk van Drumpt, de Sint-Caecilliakapel niet meer te gebruiken voor de eigen diensten en de Sint Maartenskerk alleen nog op kerkelijke hoogtijdagen en bijzondere gelegenheden te benutten. Een stichting ging te Maartenskerk exploiteren en zou na een geslaagde proefperiode de kerk kopen. Mede door corona ontwikkelden het gebruik en de financiën zich minder gunstig dan verwacht en stopte de PKN dit experiment.

Keuze tussen stenen of mensen

Eind 2023 besloot de kerkenraad, het bestuur van de PGT, dat voor twee deeltijdvacatures voor een predikant en een pastoraal werker, de wervingsprocedure gestart moest worden. Regel is dat voordat de werving feitelijk begint, een speciale commissie van de landelijke koepel van de PKN, bekijkt of de lokale organisatie in staat is gedurende acht tot tien jaar alle hieraan verbonden kosten te betalen. Dit om kandidaten de nodige rechtszekerheid te kunnen bieden. Die zekerheid bleek er niet te zijn. Het kerkenbestuur kreeg het advies om flink te snijden in het naar verhouding grote gebouwenbezit. Door het wegvallen van de hoge kosten voor onderhoud en energie van deze gebouwen zou het aanstellen van deze medewerkers geen bezwaar zijn. Het kerkenbestuur koos daarop na zorgvuldig overleg met de leden van de kerk voor het drastische en voor velen ook pijnlijke besluit om de Sint Maartenskerk, de Sint-Caecilliakapel met de naastgelegen Ceciliënhof en de PKN-kerk in Wadenoijen af te stoten.

Wadenoijen

Of je nou gelovig bent of niet: vrijwel iedereen in Wadenoijen houdt van het bijna duizend jaar oude beeldbepalende kerkje. Het is het belangrijkste monument van dit Lingedorp. Al gauw bestond er een breed gedragen beweging om het kerkje te behouden als plaats van samenkomst voor de maandelijkse kerkelijke diensten, maar ook als een soort dorpshuis. Wadenoijen beschikt namelijk niet over een apart gebouw met een dorpshuisfunctie. Voor grote niet kerkelijke bijeenkomsten wordt de kerk al lang gebruikt en voor kleinere is er bij de kerk het onlangs opgeknapt activiteitengebouw. Dat gebouw met goede voorzieningen is eigendom van de kerk. Wanneer ik dit schrijf is er een groep van zeven mensen die binnen een geschikte juridische structuur de monumentale kerk en het activiteitengebouw voor een symbolisch bedrag wil overnemen evenals de zorg voor bestuur, behoud en beheer. De kerkenraad van de PGT heeft vertrouwen in deze groep en de betrokkenheid van de dorpsbewoners. Tijdelijk voorzitter en voorzitter van de kerkrentmeesters van de PGT, Frank de Haan, verwacht daarom dat de kerk in de loop van volgend jaar overgedragen kan worden.

De Tielse kerken en de Caecillienhof

Voor een overname van de twee overige af te stoten kerkgebouwen en de Ceciliënhof heeft de kerkelijke gemeente zich in eerste instantie tot de burgerlijke gemeente gericht met een verzoek om deze gebouwen in een koop over te nemen. Dat was schrikken voor het Tielse bestuurscollege. De kerk en kapel zijn de twee oudste monumenten van de stad. Zij kennen beide een rijke geschiedenis. Met de katholieke Dominicuskerk is de Sint Maartenskerk beeldbepalend voor Tiel. De Sint Maartenskerk staat bovendien in een mooie groene oase vlak bij de stadsgracht, het cultuurcentrum, de Vlindertuin en oorlogsmonumenten. Dit alles vormt een heel aantrekkelijk stukje van Tiel. Daarom gaf het college al snel opdracht voor een breed onderzoek naar de mogelijkheden om religieuze gebouwen te behouden en te vrijwaren voor toekomstig ongewenst gebruik. De gemeente concludeerde dat het belang van de kerken ook maatschappelijk gezien groot is. Daarom neemt de gemeente nu zelf de regie om de toekomst van kerken en andere religieuze gebouwen veilig te stellen. Het meest urgent zijn nu de gebouwen die de PGT wil afstoten en in het bijzonder de Sint Maartenskerk. Daarvan is de toren, die overigens al in eigendom van de gemeente is, in slechte staat. Het bestuur van de PGT wil alleen maar met de gemeente in zee, wanneer deze alle af te stoten gebouwen met uitzondering van de kerk in Wadenoijen koopt. Op dit moment vinden er gesprekken plaats tussen de gemeente en het bestuur van de PGT over een koop van al die gebouwen. Voor de gemeente telt daarbij ook dat zowel de Cecilliënhof als de Sint-Caeciliakapel grenzen aan het gemeentehuis en de bijbehorende fraaie tuin met het monumentale Ambtmanshuis. Volgens de planning moeten de huidige gesprekken uitmonden in een voorstel voor de gemeenteraadsvergadering in december van dit jaar om de genoemde gebouwen te kopen. Daarbij denkt het bestuur van de PGT niet aan een symbolische, maar een meer marktconforme prijs. Een taxatierapport van een op het gebied van kerkelijke goederen gespecialiseerd adviesbureau toont aan dat de beide kerken nog een aanzienlijke waarde vertegenwoordigen. Wanneer de hele operatie slaagt, blijft de PGT alleen nog eigenaar van de Ontmoetingskerk in Drumpt en het naastgelegen zaal- en wijkcentrum Drumptse Hof.

Fotoalbum: