Keutels

Door Huub van Heiningen op zondag 28 juni 2015, geplaatst in Kunst & cultuur, Openbare ruimte.

Binnenkort maken we het beslist weer eens mee. Als de Waal wast of als het waterschap gewoon weer eens een keertje oefenen wil, worden de coupures gedicht en wordt de ruimte tussen de schotbalken gevuld met paardenmest. Geen enkele andere substantie komt daarvoor in aanmerking – het moet paardenmest zijn. Ook al moet die van verre aangesleept worden. Dat eist de traditie. De kranten doen er braaf aan mee en zelfs op Wikipedia wordt ons verteld, dat bij hoog water de bekistingen op de dijk en in de coupures vanouds werden opgevuld met paardenmest.

Als onze Rivierenlandse voorouders dit ook hadden kunnen zien en lezen zouden ze zich afgevraagd hebben of ze in Tiel gek waren geworden. Als de rivier gevaarlijk op de dijk begon te beuken waren zij immers verplicht ‘messie’ daarheen te slepen voor een bekisting. Maar ze werden fors gestraft als daarin paardenkeutels werden aangetroffen.

Het is allemaal keurig geregeld in de oude waterstaatsreglementen. De ingelanden – oftewel dijkplichtingen – waren ingedeeld in drie welstandscatagoriën. De rijksten moesten met paard en wagen komen, de halve boeren met paard en kar en de keuters met schop en kruiwagen. De voertuigen moesten gevuld zijn met ‘messie’. Die werd echter alleen door de koe geproduceerd – een tamelijk vloeibare substantie die samengedrukt binnen een bekisting een muurtje vormt waar geen druppel water doorheen kan sijpelen. De keutel daarentegen bevriest – zo heette het althans – en daar sijpelde het water net zo gemakkelijk langs heen als bij een vulling met grote kiezelstenen. Uit o.a. archiefstukken van de schepenbank van Tuil blijkt dat er boeren zijn veroordeeld omdat er paardenkeutels in hun messie waren gevonden.

Het verhaal is in de hectische watersnooddagen van 1993 tot en met 1995 door de verhalenverteller Eric Borrias de wereld in geholpen. Hij hield de Tielenaren voor hoe in ver vervlogen tijden spookpaarden een watersnood aankondigden. Alles wat de bewoners aansleepten om de coupures in hun dijken te dichten spoelde echter weg. Totdat in een stormachtige nacht vanuit het schuim van de hoogoplopende golven de mythologische paarden oprezen om de coupures met hun keutels te dichten. Borrias zou in oude stukken gevonden hebben dat deze mythe er toe had geleid, dat de Rivierenlanders er nog altijd van overtuigd waren dat bekistingen in coupures alleen met paardenmest gevuld mochten worden.
Hoewel de populaire verhalenverteller later in menig interview heeft verteld dat hij de Tielenaren aardig bij de neus had genomen met zijn volledig uit de duim gezogen verhaal, zullen we binnenkort ongetwijfeld in de media nog wel weer eens kunnen smullen van de paardenkeutels in de coupures.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op de Facebook pagina van Huub van Heiningen.