Frits Hendrich legt dirigentstok neer

Frits Hendrich, een van de meest veelzijdige musici van Tiel, stopt per 1 juli met vrijwel al zijn beroepsmatige activiteiten. Hoewel velen dat betreuren gunt iedereen Frits, die nu 75 jaar is een rustiger leven. Jarenlang was hij een van de boegbeelden van de serieuze muzikale muziek in Tiel. Hij was actief als pianoleraar, zanger, koor- en orkestdirigent en componeerde ook tal van werken of paste bestaande arrangementen aan aan de mogelijkheden van het gezelschap die ze moesten uitvoeren. Met Frits kijken we terug op zijn muzikale carrière waar hij 57 jaar beroepsmatig actief.

Frits is de oudste van een gezin met zes kinderen. Zijn vader had een muziekwinkel in de Waterstraat waar hij muziekinstrumenten, bladmuziek en later ook grammofoonplaten verkocht. Daarnaast stemde hij piano’s en speelde hij klarinet. Frits was als oudste jongen de natuurlijke opvolger in de zaak. Zijn vader vond het belangrijk dat je de klanten goed kon voorlichten en vond daarom een muzikale opleiding wenselijk. Dus ging Frits naar het conservatorium in Utrecht. Daar kreeg hij de smaak van het actief bezig zijn met muziek te pakken en voelde er al snel niets meer voor om in de muziekwinkel van zijn ouders te gaan werken en die later zelfstandig voort te zetten. Op het conservatorium startte hij met piano. Na enkele jaren gaf hij in zijn vrije tijd pianoles in zijn ouderlijk huis. Het aantal leerlingen groeide snel. Zijn moeder vond het hinderlijk worden om zoveel leerlingen in het woongedeelte boven de winkel toe te laten voor de pianolessen van Frits. Daarom besloot hij een eigen home te zoeken. Dat werd het huis aan de Lingedijk waar hij nu nog steeds woont.

In 1970 kreeg Tiel een muziekschool. Jan van Alphen werd de directeur, maar die had bij de start geen docenten, geen leerlingen en ook geen gebouw. Van Alphen bezocht alle Tielse muziekleraren en verzocht hen met meenemen van hun leerlingen in dienst te treden van de muziekschool. Ook bij Frits Hendrich klopte hij aan. Frits besloot evenals onder meer Ben Kots, Cor van Meeteren en Piet van Vlaanderen van het aanbod gebruik te maken. Van Alphen zag het relatief grote huis van Frits en opperde om in afwachting van het vinden van een meer geschikt gebouw daar alvast te starten met de muziekschool. Maar dat vond Frits een station te ver. Zo werd Frits muziekleraar bij de muziekschool en later de Plantage en tot slot nog even bij Zinder. Maar hij deed meer.

Mede geïnspireerd door zijn oom, Gerard Teunissen die dirigent en organist was van de St Dominicus kerk, besloot hij naast piano op het conservatorium ook orgel te gaan studeren. Toen hij daarvoor koos, kreeg hij het advies om ook een opleiding tot dirigent te volgen. Orgel spelen deed je meestal in kerkelijk verband en vaak was de organist ook de dirigent van het kerkkoor.

Kerkelijk werk

In 1965 nam de Rooms-katholieke Sint Dominicusparochie een nieuwe wijkkerk, de kerk van de Menswording, in Tiel-Oost in gebruik. Frits werd daar koordirigent en organist. Later volgde Frits Jan Tel op, die was enkele jaren eerder Gerard Teunissen als organist en dirigent van het Soli Deo Gloriakoor van de Dominicuskerk opgevolgd. Het koor had dankzij een reeks van uitstekende dirigenten een hoge kwaliteit en een prachtig repertoire dat bestond uit gregoriaans en meerstemmige klassieke meesterwerken. Vooral de nachtmis met kerstmis trok mede door de prachtige muziek waar naast koorzang en orgel ook het Tiels Kamerorkest een bijdrage aan leverde, drommen mensen. Jarenlang waren er dan meer dan 1000 bezoekers. Pastoor Zegveld, de eerste pastoor die geen dominicaan was, vond de muziek te mooi. Het leidde de aandacht af van de eredienst. Hij wilde zelf meebeslissen over wat het koor zong. Voor Frits was dat vlak voor kerst een stap te ver. Vooral omdat hij zich met koor en orkest al weken aan het voorbereiden was op de nachtmis van 2003. Hij nam ontslag en met hem vertrokken verschillende leden van het kerkkoor. Het deed hem pijn. Het was een zwarte bladzijde in zijn muziekcarrière.

Behalve dirigent en organist was Frits ook nauw betrokken bij de andere koren van de kerk. Jaren lang heeft hij daardoor zeven dagen per week gewerkt. Door de week en nog lang op zaterdagochtend gaf hij les op de muziekschool, zaterdagavond en zondagmorgen was hij in de kerk actief en enkele avonden was hij druk als dirigent van verschillende koren en orkesten.

Het Tiels Madriagaalkoor

Op 18 januari 1966 richtte Lies Kock, muziekdocente aan de toenmalige Rijks HBS te Tiel het Tiels Madriagaalkoor op. Lies was een liefhebber van madrigalen en vond dat die ook in Tiel te beluisteren moesten zijn. Madrigalen zijn een wereldse a capella gezongen muziekvorm uit de late middeleeuwen. Het koor groeide in het jaar van oprichting onstuimig en telde al snel rond de 70 leden. Maar een paar jaar later ging het bijna net zo snel bergafwaarts. Het koor raakte in verval, verloor veel leden en het bestuur besloot mede vanwege het vertrek van de dirigent het koor in 1972 op te heffen.

Tijdens de opheffingsvergadering kwam Henk de Beer met het idee om Frits Hendrich als dirigent te vragen. Die moest wel even nadenken, maar zag het als een mooie uitdaging voor hemzelf maar een gelegenheid ook om een goed koor voor Tiel te behouden. Frits zorgde met zijn komst ook voor versterking. Hij bracht zijn broers Thjeu en Jos en zijn levenspartner Marius Kramer en diens broer Chris mee. Frits zou 46 jaar lang dirigent blijven. Onder zijn leiding werd het repertoire verbreed. Naast madrigalen kwamen er steeds meer andere klassieke stukken op het repertoire. Concerten werden niet alleen in de Sint Maartenskerk maar ook in tal van andere plaatsen in de verre regio en een enkele keer in het buitenland gegeven. Het koor levert vrijwel ieder jaar een muzikale bijdrage aan de dodenherdenking op 4 mei en brengt ieder jaar op palmzondag een andere passie ten gehore. Dankzij bijdragen van het Oudburger Mannen- en Vrouwenhuis en de Stichting Fundatie voor Christelijke Belangen kunnen bij die concerten ook professionele vocalisten worden ingezet. Daarnaast werden ieder jaar nog een of twee grote klassieke werken ingestudeerd. Voor Frits was de uitvoering van de Carmina Burana van Orff in de Agnietenhof in 1993 een van de hoogtepunten uit zijn carrière. Dat was een zeer geslaagde megaoperatie met veel slagwerk, twee piano’s, een kinderkoor en solisten.

Ooit moest Frits stoppen als dirigent, maar de aankondiging dat dat per 1 juli zou gebeuren kwam niettemin hard aan. Voorzitter Peter Arends daarover: “Je kunt zonder veel overdrijving best zeggen, dat Frits het koor was en omgekeerd was het koor Frits. Hoewel we een repertoirecommissie hebben, heeft de dirigent toch de belangrijkste stem. Hij kent de werken en weet wat het koor aan kan. In feite bepaalde Frits wat we zongen en dat vond iedereen prima. Met Frits vertrekken ook zijn verwanten, die hij bij zijn aantreden meebracht. Dat is best een aderlating. Iedereen die kan zingen en van ons repertoire houdt is welkom. Maar mannen zijn door het vertrek van vier zangers tegen de hedendaagse trend in extra welkom. Op dit moment loopt de wervingsprocedure voor een nieuwe dirigent. Door het vertrek van Frits zal er ongetwijfeld veel veranderen. Gelukkig zorgt de kwaliteit van het koor er voor dat verschillende uitstekende kandidaten belangstelling getoond hebben. Onze continuïteit staat gelukkig niet op het spel.”

Het Zinder Barokorkest

Tijdens zijn loopbaan dirigeerde Frits verschillende orkesten en koren. Een aantal heeft hij zelf opgericht. Het Zinder Barokorkest, voorheen het Plantage Barokorkest bestaat uit een aantal strijkers en een klavecimbel. Het repertoire bestaat vooral uit muziek uit de 18e eeuw. Frits is sinds de oprichting de enthousiaste en gewaardeerde dirigent van dit orkest. Donderdag 7 juni nam hij met dit orkest muzikaal afscheid van Zinder in de Sint Maartenskerk. Voor enkele honderden muziekliefhebbers en bewonderaars van Frits speelde het barokorkest toen werken van Corelli, Vivaldi en Albioni. Frits houdt niet van toespraken, hij spreekt liever met muziek. Toch ontkwam hij aan het slot niet aan enkele lovende toespraken. Teamleider educatie, Alwin de Vries: “Je leven is muziek, je hebt veel mensen met muziek plezier bezorgd”. Oud plantagedirecteur Karel Zwart: “Jongeren vonden het leuk om les van je te krijgen, met je bevlogenheid wist je ze te motiveren. Je hebt Tiel muzikaal verrijkt”. Onder dit artikel treft u een aantal foto’s van dit concert aan.

Naast de hierboven genoemde orkesten heeft Frits in zijn lange muziek loopbaan nog tal van andere gezelschappen als dirigent begeleid. Een wil ik nog noemen. Dat is het Tiels Kamerorkest dat hij in totaal 14 jaar dirigeerde. Dat stopte toen dit orkest in 1996 fuseerde met het Geldermalsens Kamerorkest en samen verder gingen als Betuws Symfonieorkest.

Frits hield van uitdagingen en het verleggen van de grenzen van zijn kunnen en de grenzen van de gezelschappen waar hij leiding aan gaf. Uit de lange reeks van muzikale hoogtepunten pikken we er nog een uit.

Ter gelegenheid van de dodenherdenking , vijftig jaar na de bevrijding componeerde Frits op een tekst van Huub Oosterhuis ‘ Vergeet niet’. Dat lied werd onder zijn leiding gezongen door de leden van bijna alle Tielse koren Vooraf werd door de vierhonderd zangers en zangeressen geoefend op de tribune van voetbalvereniging TEC. De feitelijke uitvoering vond plaats bij het bevrijdingsmonument dat toen nog op de Oude haven nabij de Havendijk stond.

Frits stopt met ingang van 1 juli met het geven van les en als dirigent. Helemaal missen zullen we hem niet. Op verzoek wil hij incidenteel nog best een steentje bijdragen aan muziekproducties bij bijzondere gelegenheden. Ook blijft hij beschikbaar als invallend organist in de kerk van Drumpt van de Protestantse Gemeente Tiel. Ook met zijn passie, het zongen en in stand houden van het Gregoriaans met de Schola Cantorum, stopt hij niet.

1999 werd Frits onderscheiden met een Gouden Speld van de Koninklijke Bond van Zang- en Oratoriumverenigingen. Hij werd geprezen om zijn doorzettingsvermogen en schier eindeloze energie. Daarnaast oogstte hij veel waardering voor zijn inzet voor muziek, musici en luisteraars.

In 2009 kreeg hij samen met Collega Ben Middeldorp de onderscheiding Ridder in de orde van Oranje Nassau.

Wilt u Frits nog eenmaal zien dirigeren en genieten van het Tiels Madriagaal Koor? Kom dan 17 juni naar ‘Mendelssohn in Maurik’. Frits verzorgd daar om 16.00 (kerk open om 15.30 uur) met het koor een concert, dat tevens zijn laatste afscheidsconcert in een reeks van drie is. Het concert vindt plaats in de kerk van O.L. Vrouwe ten Hemelopneming, Buitenweg 4, Maurik.

Met hoed: Ko van der Velpen, in 1968 piano leerling van Frits en de eerste leerling die naar het conservatorium ging.

Bronnen: Voor het schrijven van dit artikel sprak ik met Frits Hendrich en Peter Arends en raadpleegde ik het door Ger Hemel geschreven en samengestelde nummer ‘Van kamermuziek tot meezingers’ uit de reeks ‘Het leven in Tiel, Wadenoijen en Kapel-Avezaath’ en het jubileumtijdschrift ‘Tiels Madriagaal Koor in de gloria’.