Waar zijn ze ?

In november 1872 konden de Tielenaren kennismaken met een toen nieuwe stap op de lange weg naar de modere fototechniek. Er werden “chromolithographien” aangeboden – platen waarop meesterwerken uit de schilderkunst met een specifieke druktechniek in kleuren werden weergegeven.

De “cromolitografie” was verwant aan de “daguerreotype” – de eerste foto’s. (er zijn talrijke studies, ook digitaal, die de ingewikkelde technische geschiedenis van de drukkunst en fotografie beter uiteenzetten dan ik zou kunnen). De platen, ook de drie welke in Tiel terechtkwamen, werden in ons land gedrukt door de firma Treslong in Amsterdam. Ze zijn schaars, zeer in trek bij verzamelaars en dus veel geld waard.

In Tiel was het in die jaren niet ongebruikelijk dat er tijdens de kermis goederen werden verloot. Soms was dat een vet varken, maar doorgaans ging het om zilverwerk, klokken of meubelen. Het stadsbestuur, dat toestemming moest geven voor een dergelijke verloting, hanteerde daarvoor stringente regels. De gezamelijke waarde van de te verloten goederen mocht niet meer dan honderd gulden belopen, aantal en prijs van de loten moesten in een zodanige verhouding zijn dat de aanbieder hoogstens ongeveer tien procent winst uit de loterij kon halen en de trekking moest in het openbaar en in het bijzijn van een door de gemeente aan te wijzen ambtenaar plaatsvinden.

De Tielse koopman Johannes Christiaan van der Kolk was kennelijk naar Amsterdam gereisd om daar de drie topstukken te kopen. Hij mocht 99 loten van een gulden per stuk uitgeven en de trekking vond plaats op zaterdag 16 november 1872 om 8 uur in het Hollandsche Koffiehuis in tegenwoordigheid van “den hoofddienaar van politie G. van Dijk”.

Het ging om drie afbeeldingen:

1. Een winterlandschap waarvan de maker onbekend is gebleven.
2. Een reproductie van een van de mooiste schilderijen van het Rijksmuseum. Het is van Gerard Dou, een leerling van Rembrandt. In een donker lokaal heft een schoolmeester vermanend zijn vinger op tegen een jongen in de schaduw, terwijl een meisje bij kaarslicht haar les opzegt.
3. Een andere reproductie van een schilderij uit het Rijksmuseum. Het gaat om het beroemdste werk van Bartholomeus van der Helst. Die schilderde in 1648 de Amsterdamse schutters, die een feestelijke maaltiijd aangeboden kregen van het stadsbestuur, dat zich sterk had gemaakte voor de Vrede van Munster, die een eind maakte aan de Tachtigjarige Oorlog.

Het is helaas niet bekend welke Tielenaar voor één gulden eigenaar werd van de zeer bijzondere prenten. Misschien liggen ze nog ergens op zolder. De Koninklijke Bibliotheek heeft er belangstelling voor. Evenals nog enkele verzamelaars.